Emine Valide Paşa, Osmanlı toplumunda yaşamış, Kavalalı Mehmet Ali Paşa Hanedanı kadınlarından güçlü ve saygın bir prensestir. Mısır Hıdivi Tevfik Paşa'nın eşi, son Hıdiv Abbas Hilmi Paşa'nın annesidir. Bu çalışmada Emine Valide Paşa’nın İstanbul Bebek’te yaptırdığı, Emine Valide Paşa Yalısı olarak da bilinen, Art Nouveau üslubunun en önemli örneklerinden biri olan Hıdiva Sarayı; patronu Emine Valide Paşa üzerinden dolayısıyla Geç Osmanlı döneminde kadın patron ve mimarlık ilişkisi bağlamında incelenmektedir.
Emine Valide Paşa'nın Hıdiva Sarayı'nı hangi açılardan, ne derece ve nasıl etkilediği; konumunun ve hayat tarzının yapının biçimlenişinde ve/veya iç mekânlarda nasıl ifade bulduğunun yanıtları aranmaktadır. Çalışmanın amacı; mimarideki kadın görünürlüğünü araçsallaştırarak kadın bir patronun kişiliğinin, siyasi-sosyal statüsünün, eğilimlerinin ve yaşam biçiminin mimarlık etkinliğindeki karşılığını ve mimarlık tarihyazımındaki yerini sorgulamaktır.
Çalışmanın araştırma aşamasında birçok literatür taraması ve arşiv araştırması yöntem olarak izlenmiş; sonrasında eleştirel bir analiz ile Geç Osmanlı döneminde yaşamış siyasi bir role sahip olduğu düşünülen bir kadın patron ve yapısı arasındaki ilişkisi sorgulanmıştır.
Çalışmada ilk olarak Emine Valide Paşa’nın portresi farklı perspektiflerden bakılarak tanıtılmış daha sonra Hıdiva Sarayı’nın mimari özelliklerine değinilmiştir. Ardından da Hıdiva Sarayı Emine Valide Paşa özelinde temsiliyet bağlamında değerlendirilmiştir. Sonuç olarak; yapının hem içinde hem de dışında yer alan görsel kodlar, bir anlamda, Emine Valide Paşa’nın seçkin sosyal konumuna, kültürel anlamda yakın durduğu bağlama ve çağdaş olma arzularına işaret etmektedir. Yapıda yer alan modernlik tezahürleri, Emine Valide Paşa’nın olası politik imajı-konumu, sosyal yaşantıdaki ve toplum nezdindeki yeri düşünüldüğünde, yapıyı yeni ve modern olanı teşvik eden ve bunun tanıtımını yapan potansiyele sahip bir mekân olarak okumayı sağlamaktadır.
Anahtar Kelimeler: Geç Osmanlı dönemi mimarlığı, Hıdiva Sarayı, Art Nouveau, Emine Valide Paşa.
|
