Diyarbakır Ulu Camii, Suriçinin merkezinde, eski Roma forumunun bulunduğu yerde inşa edilmiştir. Yapıda 2010-2017 yılları arasında önemli ve kapsamlı bir restorasyon çalışması yapılmıştır. Bu çalışmalarda bilim kurulu üyeleri ile müdahale öncesi bazı araştırma kazılarının yapılması gerektiğine karar verildi. Bu kazılar planlı bir şekilde yapılmamıştır. Müdahale öncesi her yapı bölümünde daha detaylı bilgi edinilmek ve kullanılan malzemelerin yapısı, orijinal toprakların kompozisyonu ve bölgedeki topoğrafik yükseltiler ile ilgili restorasyon çalışmalarına yönelik soruların çözülmesi hedeflenmiştir. Bu çalışmalar, Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçesi Kültürel Peyzajı’nın dünya mirası olarak sınıflandırılmasını, kent merkezinin korunması ve geliştirilmesi sağlayan UNESCO dosyasının hazırlanmasına denk gelmiştir.
Bu kazılardan hareketle, cami ve şehir tarihi hakkında yeni bilgiler öğrenildi. İlk uygulama Hanefiler Bölümü ve Doğu Maksûresinde yapılmıştır. Daha sonra diğer bölümlerde kazı yapılmıştır. Kuzey kanattaki Şafiler Bölümünün arkasında ve Batı Maksuresinin arkasında bazı kazılar yapılmıştır. Restorasyon çalışmaları sırasında kompleksin kuzey ve batı kanatları altında keşfedilen kalıntılar, Antik Çağ'dan Orta Çağ'a kadar mimari ve tarihi evrimine dair önemli bilgileri ortaya çıkarmıştır. Bu incelemeler, Şam veya Halep'teki büyük camilere benzemesi nedeniyle Emevi olarak nitelendirilen Ulu Cami planının kökenine ilişkin unsurları gün ışığına çıkarmıştır.
Bu çalışma, Ulu Cami'nin kuzey ve batı kanatlarındaki kazıların sonuçlarına odaklanmaktadır. Yapıdaki restorasyon ve kazı çalışmaları ve sonuçlarını sunmak, kazı bulguları hakkında bilgi vermek, kent için kazı bulgularını değerlendirmek ile restorasyon çalışmalarında araştırma kazılarının önemini vurgulamaktır.
Anahtar Kelimeler: Diyarbakır, Ulu Cami, Kent Tarihi, Batı Maksuresi, Şafiler Bölümü
|
