Yapıların taşıyıcı sistemlerinde kullanılan çelik malzemesi, yüksek sıcaklıkta işlem görmüş ve
soğukta şekil verilmiş olmak üzere iki şekilde üretilmektedir. Soğukta şekillendirilmiş çelik elemanlar,
et kalınlıkları sıcakta şekil verilmişlere göre çok küçük olan ve soğukta şekil verilerek oluşturulan yapı
elemanlarıdır. Çalışmada, hafif çelik malzemesi kullanılarak üretilmiş altı farklı kesit boyutlarına sahip
Z geometrili profil en kesit özellikleri kullanılarak taşıyıcı sitemin dayanımının belirlenmesi için
hesaplamalar yapılmıştır. Özellikle eksenel basınç yükü etkisi altında bulunan taşıyıcı elemanların
burkulma, burulma ve çarpılma sabitlerinin hesaplanmasında profillerin enkesit özellikleri önemli
olmaktadır. Soğukta şekil verilmiş çelik yapı elemanının sürekli desteklendiği, elemanın burkulma
davranışı ile sınır durumuna ulaşmadığı ve elemanın akma sınır durumunun etkili olduğu kesitlerde;
elemanın enkesit alanı arttıkça dayanımının arttığı gözlenmiştir. Bu yüzden soğukta şekil verilmiş
elemanlar gibi karmaşık geometriye sahip elemanın en-kesit değerlerinin doğru yaklaşımlar ile
bulunması elemanın dayanımının belirlenmesinde en önemli faktör olmaktadır. Bu çalışma kapsamında
incelenen profillerin enkesit özellikleri, AISI S100-16 standardında verilen esaslarına ve literatürde
bulunan iki yöntem dikkate alınarak hesaplanmış ve eleman dayanımları karşılaştırılmıştır. Çalışmanın
sonucunda, özellikle eksenel basınç yükü altında bulunan elemanda oluşan burkulma davranışında
etkili olan enkesit özelliklerinin karşılaştırıldığı 3 yönteminde yaklaşık aynı değerlere sahip olduğu
görülmüştür. Özellikle çelik bir elemanın boyuna ekseni (zayıf ekseni) etrafındaki atalet momentinin
çok küçük olmasından dolayı ihmal edilmesi en-kesit özelliklerinin yaklaşık olarak aynı çıkmasına sebep
olmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Z Profil, Hafif Çelik Yapı, Eksenel Basınç Dayanımı
|
