İnsan yaşamının temel kaynağı olan suyun toplanması/depolanması, taşınması, dağıtılması ve kullanılması için tarih boyunca çeşitli yapılar inşa edilmiştir. Bentler, barajlar, hazneler, kuyular, sarnıçlar ve havuzlar suyun toplanması için yapılan başlıca tesisler olmuş, depolanan bu suların taşınması için suyolları, su kemerleri ve su terazileri inşa edilmiş, taşınan sular maksem ve maslaklar aracılığı ile dağıtılmış ve suyun kullanımı için çeşmeler, sebiller, selsebiller, şadırvanlar ve hamamlar inşa edilmiştir. Bu çalışmada, Konya ilinin merkez ilçelerinde bulunan ve günümüzde varlığını kısmen ya da büyük ölçüde sürdüren tarihi buzhaneler, su depoları ve sarnıçlar örneklem su yapıları olarak belirlenmiş, bu yapıların tespit edilmesi, mimari tipolojik analizlerinin yapılması ve korunma durumlarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Günümüz yaşam ve konfor koşullarında bu su yapılarına olan gereksinimin azalması, yapıların atıl durumda olmasına sebep olmuştur. Bu nedenle terk edilmeye ve kapasite altı/dışı kullanıma bağlı olarak yapıların pek çoğu ciddi derecede hasar görmüştür. Bu çalışma, atıl durumda kalmış ve işlevini yitirmiş bu yapıların tespit edilerek belgelenmesi, korunması, onarılması ve yeniden işlevlendirilerek kullanılması için ilk basamağı oluşturan farkındalık kazandırma açısından önemlidir. Yapılara dair mimari tipolojik analiz ve karşılaştırmalı değerlendirmeler için literatür araştırması, arşiv taraması ve arazi çalışmaları araştırma kapsamında kullanılan başlıca yöntemler olmuştur. Özgününde yapıların kullanım alanları, kullanım şekilleri, yapısal farklılıkları ve kullanıcılar açısından önemi analiz edilmiş, yapılar hakkında genel künye bilgileri verilerek, işlevlerine, plan tipolojilerine, çeşitlerine göre gruplandırmalar yapılmıştır. Ayrıca, daha önce konuyla ilgili yapılan çalışmalardan da faydalanılarak tarihsel süreçte yapıların geçirdikleri değişiklikler ve koruma durumları değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda yapılar işlevsiz durumda oldukları için tümüne yakınının bakımsız kaldığı, bu sebeple de pek çoğunun yaşam süresinin sonuna yaklaştığı görülmüştür. Oysaki günümüzde özgün işlevini yitirerek kullanım dışı kalan bu yapılar tarihi, kültürel, sosyal, belge, teknik ve mimari olmak üzere çok sayıda değeri bir arada barındırmaktadır. Bu nedenle, bu örneklem su yapılarının tamamen yok olmadan gelecekte varlığını sürdürebilmesi için tespit edilip tanınırlıklarının arttırılması, mimarlık tarihi ve mimari koruma açısından oldukça önemlidir.
Anahtar Kelimeler: Buzhane, Su Deposu, Sarnıç, Tarihi Su Yapıları, Tipolojik Analiz, Mimari Koruma, Konya
|
