Öz: Gaziantep 1516 yılında Osmanlı idaresine geçtikten sonra ticaret merkezi olarak güçlenmiştir. Özellikle Halep yoluna bağlanan ve Uzun Çarşı olarak adlandırılan bölgede farklı üretici ve tüketici gruplarına hizmet eden işlevsel ayrıma sahip hanlar ve bedestenler yer almaktadır. Zengin bir ticari yapısı olan Gaziantep’te hanlar Osmanlı döneminde inşa edilmişlerdir. Hanlar ticari amaçla inşa edilmiş ve seyahat eden yolculara, kervanlara ev sahipliği yapmıştır. Günümüze kadar gelen han sayısı 16 iken geçmişte Antep genelinde 31 hanın bulunduğu bilinmektedir. Zamanla yok olan, yangında hasar gören veya atıl duruma terk edilmiş olan hanların bir kısmı yıkılarak yok olmuş bir kısmı ise zamanla değişikliğe uğrayarak günümüze kadar ayakta kalabilmiştir. Gaziantep’in kale çevresinde hanlar bölgesi olarak adlandırılan bölge dışında bulunan tek hanı olan Bayazhan, yapıyı yaptıran Bayaz Ahmet Efendi’nin Halep’te kaldığı ve beğendiği bir hanın aynısını kendi arazisi üzerine yaptırmak istemesiyle, Ahmet Efendi’nin Ermeni ortağı ile birlikte inşa edilmiştir. Tam simetrik olan yapının doğu kısmı Bayaz Ahmet Efendi, batı kısmı ise Ahmet Efendi’nin Ermeni ortağı tarafından yaptırılmıştır. 1904 yılında yapımına başlanan han 1909 yılında tamamlanmıştır. Kuruluşundan beri farklı işlevlerde kullanılan han, geçirdiği restorasyon çalışmaları sonucunda, üst katı kent tarihine hizmet eden Bayazhan Kent Müzesi’ne dönüştürülmüştür. Bayazhan’ın zemin katı ise özel bir işletme şirketi tarafından; restaurant, meyhane, pub, konser alanı gibi yeme içme ve eğlence mekânları olarak işletilmektedir. Bayazhan geçmişten günümüze; Antep savunmasında İngiliz karargâhı ve hapishanesi, ilk sinema filmi gösterim alanı, tekel binası, eğlence merkezi ve kent müzesi gibi işlev değişikliklerine uğramıştır. Bu çalışmada günümüze kadar farklı işlevlerde kullanılan Bayazhan’ın geçirdiği restorasyon süreci ele alınacak, günümüz kullanımı ve işlev değişikliği üzerine bir değerlendirme yapılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Gaziantep, Bayazhan, Restorasyon, İşlev Değişikliği, Kent Müzesi
|
