Kentler, farklı coğrafi, ekonomik, sosyal, toplumsal ve siyasi koşullar çerçevesinde şekillenirken sürekli bir değişim ve dönüşüm geçirmektedir. Bununla birlikte günümüzde eğitim, iş ve sağlık olanaklarının daha fazla olduğu pek çok kent hızlı nüfus artışına bağlı kentleşme sorunları yaşamaktadır. Osmanlı İmparatorluğunun ilk başkenti olan Bursa, geçmişten beri coğrafi konumu, tarihi, doğal, kültürel ve ekonomik değerleri ile önemli bir kent olmuştur. Ancak 1960 sonrası Bursa’ya yapılan sanayi yatırımları, kente olan göçü tetiklemiş, hızlı nüfus artışı sonucu yapılan planlama çalışmaları yetersiz kalmış ve kentin farklı kesimlerinde yasal olmayan konut alanları ortaya çıkmıştır. Bu çalışmanın amacı, öncelikle Osmanlı döneminden Cumhuriyet dönemine Bursa kent makroformunda yaşanan değişimleri haritalar üzerinden tanımlamak, 20. yüzyıldan itibaren ise yapılan planlama çalışmaları ile kent makroformunda yaşanan değişimleri karşılaştırarak, planların neden uygulanamadığını tartışmaktır. Çalışmada literatür araştırması, arşiv taraması, haritalar, planlar, hava fotoğrafları ve uydu görüntülerinin incelenmesi ile morfolojik bir analiz yapılmıştır. Çalışmanın sonucunda Bursa kent merkezinin oluşumunun 16. yüzyılda büyük ölçüde tamamlandığı görülmüş; bölgedeki önemli mekânsal ve işlevsel değişikliklerin ise doğal afetlere ek olarak 19. yüzyılda başlayan batılılaşma ve erken sanayileşmeyle biçimlendiği tespit edilmiştir. 20. yüzyılın ortalarında başlayan ve hala devam eden hızlı sanayileşme ve kentleşme sürecinde ise kentin eteklerinde yeni alt merkezler, konut ve sanayi alanları ortaya çıkmış, kent makroformunun kontrolsüz bir şekilde genişlediği ve planlama çalışmalarının yetersiz kaldığı tespit edilmiştir. Bu bağlamda yapılan çalışmanın geçmişteki hataları tekrarlamamak adına planlamayla ilgili kurumlara ve yapımı devam eden 2040 yılı 1/100000 Bursa Çevre Düzeni Planlama çalışmalarına katkı koyacağı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Bursa, Kent makroformu, Planlama, Morfolojik analiz
|
