İnsan-çevre etkileşiminde, insanın çevreye verdiği tepkinin araştırılması mimari tasarımda bilgi üretimini destekleyicidir. Bilginin kaynağı, insanın çevreye verdiği tepkidir. Dolayısıyla, insan-çevre arasında iyi etkileşim kurmak, bu tepkileri doğru anlamakla ilişkilidir. Bilişsel olarak iyi kavranabilen/okunabilen kimlikli mekân yaratımı, mekânın kullanıcısını şimdiye kadar merkez dışında kalmış yönleriyle tasarımın odak noktası haline getirmekle mümkün olabilecektir.
Alışıldık şekilde anket ve gözlem gibi tekniklerle tasarım bilgisi elde edilirken atlanılan önemli bir nokta, mekâna dair kullanıcı yorumlarının, mekânsal algılamanın bir süreç oluşundan bağımsız değerlendirilmesidir. Birey duyu organları aracılığıyla mekâna ait verileri almakta, bunları kişisel ve kültürel deneyiminin etkisinde bilinç-bilinçaltı duygularla harmanlayarak bir düşünce oluşturmaktadır. Oluşan düşünce, bireyin mekânsal hafızasını biçimlendirip çıkarımlarda bulunarak, davranışını yönlendirmektedir. Bu durum; tasarımcıların, tasarım kararlarını oluştururken insanın fiziksel ve antropolojik yönlerinin yanı sıra bilinç-bilinçdışı zihinsel yapılarını da dikkate almalarını gerektirmektedir.
Mekân çalışmalarına çok disiplinli yaklaşımların artması, araştırmalara yeni perspektifler kazandırmaktadır. Biyo-enformasyon, yapay zekâ, sanal gerçeklik ve nörobilimdeki teknolojik gelişmeler, insan-çevre arasındaki etkileşime ait bilgi havuzunun sınırlılıklarını genişletmektedir. Deney ve kanıta dayalı nörobilim disiplini mimarlık alanına eklemlenerek, gelenekselin sınırlarını genişleten bir bakış açısı sunmaktadır. Bu bakış açısı son yıllarda literatürde “nöromimari” olarak yer almaktadır. Nöromimari; nörobilim-mimarlık arakesitinde, teknolojideki ilerlemelerin ve insan bilişinin sanal evrenlere aktarımını temel alan çalışmaların artmasıyla, gelecekteki en önemli tasarım araştırması alanlarından biri olacak olan, gelişime açık genç bir kavramdır. Geleneksel tasarım araştırmalarının sınırlılıklarını çok disiplinli yaklaşımlarla kaldırmayı hedefleyen nöromimari, şimdiye kadar odak dışında kalmış, insanın mekânsal algısına nörolojik yaklaşımların, aslında kapsam dışında olmadığını göstermektedir. Bu çalışma; literatürde nöromimari kapsamında değerlendirilebilen araştırmaları inceleyerek, çizgi dışı bir tasarım yaklaşımının temellerini aktarmayı hedeflemektedir.
Anahtar Kelimeler: Nöromimari, Nörobilim, Mimari Tasarım
|
