Mimarlığın var oluşunda, insanlığın en temel ihtiyacı olan barınma sorununa çözüm bulma eylemi önemli bir yer kaplamaktadır. Bu doğrultuda konut yapıları karşımıza çıkmaktadır. Mimarlıkta konut yapıları, bir yere bağlılık ve kalıcılıkla kendini var edebileceği gibi; stabiliteden uzak ve yerden bağımsız bir şekilde de var olabilmektedir. Hareketli konut yapıları olarak karşımıza çıkmakta olan konut tiplerinin günümüzde ve geçmişte pek çok farklı örneği görülmektedir. Hareketli konut yapılarının varlığı, insanlık tarihinin geçmişine, göçebe toplumlara dayanmaktadır. Göçebe toplumların göçebe yaşam koşullarına eşlik eden hareketli konut tiplerinden çadır örneği, geçmişte ve günümüzde pek çok topluma ev, yuva olmuştur. Bu doğrultuda, tarihteki çadır örneklerinin mekansal özellikleri, yapım yöntemleri, kullanıcı-mekan ilişkisi ele alınarak göçebe toplumların kültürlerinin konut birimlerine etkileri merak edilmiştir. Literatür taraması, göçebe toplumların hareketli konut tiplerinden en çok karşılaştığımız çadır örneği; sırasıyla Kuzey Amerika Yerlileri, Orta Asya Göçebeleri, Orta Doğu Göçebeleri’nin barınma birimi olan, ‘tipi(teepee)’, ‘yurt’, ‘karaçadır’ örnekleri üzerinden yapılmıştır. Çadırların malzeme, biçim, mekan kurgusu, yapım tekniği, kullanıcı toplumun kültürü ve bulunduğu coğrafya araştırılmıştır. Araştırma sonucunda göçebe toplumların hareketli yaşamlarıyla var olan meskenleri, çadırları, yerden fiziksel olarak bağımsız olsa da toplum kimliğine bağlı kaldığı ve biçim aldığı tespit edilmiştir. Kullanıcıların toplumlarının kimlik özelliklerini çadırlarına fiziksel, mekansal olarak yansıtmakta olduğu ve bu çadırların da toplum kimliklerinin, kültürlerinin önemli bir parçası olduğu gözlemlenmiştir. (Bu çalışma birinci sırada yer alan yazarın tezinden üretilmiştir.)
Anahtar Kelimeler: Hareketli konut, Çadır, Göçebe, Kimlik, Tipi, Yurt, Karaçadır
|
