Yedikule İplik Fabrikası, Marmaray Kazlıçeşme istasyonu çıkışında yer alan ve inşa edildiği dönemde Osmanlı pamuklu dokuma sanayisinde önemli bir yer edinmiş endüstri yapısıdır. 1890 yılında Şûra-yı Devlet azalarından üç ortak tarafından kurulan ve yabancı sermaye ile desteklenen fabrika yapısına II. Abdülhamid döneminde Osmanlı Devleti tarafından çeşitli imtiyazlar verilmiştir. Özel sektör girişimi ile kurulan fabrikada, halkın giyim ihtiyacının büyük bir kısmının ithalatla karşılanmasının önüne geçilerek, ülkemizde elde edilen pamuk ve yapağı (kırpılmış koyun yünü) hammaddelerinin ithal edilmesi yerine fabrikada kullanılarak ülke içerisinde değerlendirilmesi, bu kapsamda fabrikada; pamuk ve yapağıdan fanila, döşeme kumaşları, yünlü elbiselik, Amerikan bezi, ipek, astar, fes, her çeşit tire ve yün ipliği üretimi yapılması amaçlanmıştır. İnşa edildiği dönemin mimari, ekonomik ve sosyokültürel yapısını yansıtan ve tescillenerek koruma altına alınmış fabrika yapısının 1967 yılına kadar işlevini sürdürdüğü bilinmektedir. Osmanlı ve Cumhuriyet dönemine tanıklık etmiş fabrika yapısından günümüze ise makine bölümünün bir kısmı ve baca yapısı ulaşabilmiştir. İstanbul’un Zeytinburnu ilçesi, Kazlıçeşme mahallesinde, gün içerisinde yüzlerce insanın uğrak noktası olan bir transfer merkezinde yer alan yapılar, İstanbul I. Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 22.09.1993 tarihli kurul kararı ile “bina ve baca” olarak tescillenmiştir. Baca yapısı bütünlüğünü büyük ölçüde korumuş olsa da fabrika yapısının günümüze ulaşan kısmı işlevsiz bırakılmış ve yok olmaya yüz tutmuştur.
Bu çalışma kapsamında, üretim işlevini kaybetmiş fabrika yapısının günümüze ulaşan kısmıyla belgelenmesi, yapı üzerindeki hasarların ve müdahalelerin tespit edilmesi, yapının tarihsel sürecinin ulaşılabilen bilgi ve belgeler doğrultusunda aydınlatılması ve on yılı aşkın süre boyunca fabrika bültenlerinde yer verilen sosyal paylaşımın kent belleğindeki yerinin korunması amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: İstanbul, Yedikule İplik Fabrikası, Endüstri Mirası, Kazlıçeşme, Yedikule
|