Türkiye kamuoyunda camiler üzerinden yapılan tartışmaların çoğunluğu camilerin sayıları ve nitelikleri üzerinden biçimlenmektedir. Bu çalışma da Türkiye’deki cami tartışmalarına Van kentinde yer alan camiler üzerinden katılmaktadır. Çalışma kapsamında, Van kent merkezinde yer alan camilerin analitik bir değerlendirilmesi yapılmaktadır. İl Müftülüğü arşivinde yapılan incelemede Van camileri kabaca sınıflandırıldığında iki kategoriden sözedilebilir. Birincisi ‘görünür olan’ olarak nitelendirilebilecek camilerdir. Özellikle Van eski yerleşiminde yer alan Selçuklu ve Osmanlı Dönemi camileri ile 1950 sonrası inşa edilen ve sonraki yıllarda da kısmen de olsa fiziksel olarak aynı ‘büyüklükte’ inşalarına devam edilen camileridir. İkincisi ise; ‘görünür olmayan’ olarak değerlendirilen; ama bizatihi birinci gruptaki camiler gibi işlevlere sahip olan ve aslında Van camileri arasında sayıları azımsanmayacak kadar çok olan ‘bina altı, iş yeri ve pasaj camileri/mescitleri’dir. Çalışma bu iki kategori üzerinden aynı/farklı tarihlerde inşa edilen Van eski yerleşimindeki tarihi camiler ile Van mevcut yerleşimindeki camileri ‘farklar’ ve ‘benzerlikler’ kavramları üzerinden değerlendirme amacındadır. Çalışmanın yöntemi 2013-2015 tarihleri arasında Van İl Müftülüğü Arşivi’nde ve yerinde yapılan gözlemlere dayalı tespitlerdir. Çalışma sonucunda Van kentinde ‘görünür olan’ camiler ile ‘görünür olmayan’ camiler üzerinden Türkiye’de camilerin niteliğine yönelik eleştirilerin anlaşılması beklenmektedir. Van kenti eski yerleşiminde Osmanlı 16. yüzyıl klasik cami formunda inşa edilen camilerle karşılaşılırken, Cumhuriyet’in ilk yıllarından günümüze bir yandan bu klasik formun izlerini büyük oranda taşıyan camiler inşa edilmekte bir yandan da bina altı/iş yeri ve pasajlarda gündelik ibadet ihtiyacını karşılayacak cami/mescitler inşa edilmektedir. Bu doğrultuda bütün bu cami/mescitlerin her birinin kendine özgü yapısal özellikleri, içinde konumlandıkları siyasal toplumsal çevre ve gündelik yaşamda somut birer varlık olarak kabul edilmeleri büyük önem taşımaktadır.
Anahtar Kelimeler: Van, Cami, Mescit, Tarih, Yeraltı Camileri,
|
