Boncuklu Höyük Konya’nın Karatay ilçesine bağlı Hayıroğlu kasabasında yer alan bir Neolitik Çağ yerleşmesidir. Boncuklu Höyük, halen devam eden kazılar sonucu Milattan 9.000 yıl öncesine tarihlendirilen Çatalhöyük’ün 9,5 km kuzeyindedir. 2000’li yılların başında keşfedilen Boncuklu Höyük yerleşiminin kazı çalışmaları halen devam etmektedir. Kazı çalışmalarından edinilen bilgilere göre Boncuklu Höyük’ün Çatalhöyük’ten daha eski tarihlere dayandığı tahmin edilmektedir. Çatalhöyük ile kültürel açıdan benzerlikleri olduğu görülen Boncuklu insanlarının Çatalhöyük’ün öncülleri olduğu düşünülmektedir. Bereketli Hilal’de başlayan ilk tarım faaliyetleri önce Anadolu’ya ardından da Avrupa’ya yayılmıştır. Boncuklu’da yaşamış çiftçiler, Avrupa’daki tarım pratiklerinin öncülleri olması bakımından oldukça önemli bir konumdadır. Bu çalışmada Boncuklu Höyük’teki yaşam koşulları, ortak yaşam kültürü ve Boncuklu mimarisi incelenmiştir. Boncuklu’da barınma mekanları oval planlıdır ve toprak bir miktar kazılarak zemin seviyesinden aşağıda inşa edilir. Zemin üstünde kalan bölüm ise kerpiç tuğlalar ile tamamlanmıştır. Boncuklu’da 50-150 insan yaşadığı düşünülmektedir ve seyrek bir yerleşim yapısı vardır. Mekânlar kullanıcılar açısından değerlendirildiğinde, mekân boyutlarının çok fazla büyük olmamasına karşılık, en azından 4-6 kişiyi rahatça barındıracak ölçektedir. Evler “temiz” ve “kirli” olmak üzere ayrı bölümler şeklinde düzenlenmiştir. Kirli alanların ocak etrafında gerçekleştirilen yemek pişirme faaliyetlerine ayrıldığı, temiz alanların ise uyuma ve sosyalleşme gibi faaliyetler için ayrıldığı görülmektedir. Evlerin tabanı altındaki gömütler, ev halkı ile evin kendisi arasındaki yakın ilişkiye vurgu yapmaktadır. Standart konutların dışında ortak yemek pişirme gibi işlevlerin gerçekleştiği yapılar da tespit edilmiştir. Ayrıca yerleşimde açık alanda tespit edilen koprolitlerin (taşlaşmış insan dışkısı) yoğunlaştığı alan, dünyanın en eski kamusal tuvalet alanı örneklerinden biri olarak gösterilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Boncuklu Höyük, Çatalhöyük, Neolitik Çağ Mimarisi
|
