Son Osmanlı sarayı olan Yıldız Sarayı’nın gelişimi II. Abdülhamid’in (1876-1909) Yıldız Sarayı’nı kendine ikamet olarak seçmesi ve 33 yıllık hükümdarlığı boyunca Yıldız’da yaşaması ile oluşmuştur. Doğaya ve canlılara değer veren bir padişah olan II. Abdülhamid, bahçeciliğe ilgisinden ötürü devlet işlerinden arta kalan zamanının önemli bir kısmını Yıldız Sarayı’nın bahçelerinin düzenlenmesi ile geçirmiştir. Böylelikle Yıldız Sarayı bahçelerini tasarım özellikleri, yetiştirilen bitki ve hayvan türlerinin çeşitliliği ile Osmanlı bahçe tarihinde çok önemli bir konuma getirmiştir. Ancak II. Abdülhamid 1909 yılında tahtan indirildikten sonra bahçelerde kurulan düzen bozulmuş, Osmanlı İmparatorluğu’nun kötüye giden durumu ve padişahların sık sık değişmesi nedeniyle bahçelere yeterince önem verilememiştir. 1923 yılında Cumhuriyet’in ilan edilmesinden sonra Yıldız Sarayı ve bahçeleri bir süre boş kalmış, sonrasında farklı devlet kurumları tarafından kullanılmıştır. Bu süreçte saray bahçelerinin dönem dönem bakımsız kalması ve tarihi bahçelere uygun olamayan müdahaleler görmesi sonucu bahçelerde değişiklikler olmuştur. Yıldız Sarayı’nın yerleşme ve çevre düzenine, bahçelerine ve yapılarının mimarisine ilişkin karakteristik çizgiler, Sultan II. Abdülhamid zamanında oluşmuştur. Bu çalışmada II. Abdülhamid’in tahtan indirilmesi sonrasında bahçede meydana gelen değişiklikler ve günümüze ulaşamayan bahçe elemanlarının tespit edilmesi amaçlanmıştır. Araştırma kapsamında II. Abdülhamid’in bizzat tasarımları ile ilgilendiği harem bölümünde yer alan Hasbahçe ile sarayın dış bahçesi olarak kullanılan alanda yer alan Şale Kasrı bahçesi ve Yıldız Korusu değerlendirilmiştir. Çalışmanın yöntemi eski harita ve fotoğrafların incelenerek bahçelerin geçmiş ve günümüz durumunun karşılaştırılmasına dayanmaktadır. Yapılan çalışma, Yıldız Sarayı’nın bahçelerinin her ne kadar günümüzde II. Abdülhamid dönemi tasarım çizgilerini yansıtsa da bahçe elemanlarının önemli bir kısmını kaybettiği ya da değiştiğini göstermiştir. Sahada yapılan incelemede eski fotoğraflarda görülen bahçe mobilyalarının tümüyle yok olduğu, bahçe köşkü, limonluk, sera, çardak ve çiçeklik gibi yapıların bazılarının, yürüyüş yolları ve köprülerin bir kısmının günümüze ulaşamadığı ya da değiştirildiği anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Tarihi Bahçe, Yıldız Sarayı, II. Abdülhamid, Bahçe Elemanları, Koruma.

Keywords: