Kentler birçok farklı boyutu bulunan olgulardır ve bu olgular sosyal, kültürel ve fiziksel boyutlarıyla tarih boyunca değişime uğrayarak kentleri de etkilemiş ve kentlerin değişmesine ve gelişmesine sebep olmuştur. Kentlerin değişim ve gelişim sürecini etkileyen en önemli kavramlardan birisi olan Sanayi Devrimi ve onun etkisiyle ortaya çıkmış olan kentsel dönüşüm, zaman içerisinde eskiyen, işlevini yitiren kent yapılarının yenilenmesini sağlamaktadır. Kentsel dönüşüm kentleri sadece fiziksel boyutta değiştirmemiştir. Kent kimliklerini, kentlerin kullanım değerlerini, kent kullanım haklarını da etkilemiştir. Kentsel dönüşümün kentler üzerindeki olumlu yanlarının yanında, kitlelerin yaşamlarına, çevrelerine ve haklarına getirmiş olduğu olumsuzluklar da kentleri değiştirmektedir. Rant sağlamak amacıyla yapılan yenileme çalışmaları, özgünlükten uzak yapılaşmalar, kentlerin tek tipleştirilmesi, sosyal ve kültürel değerlerin yitirilmesi, yaşam şekillerinin değiştirilmesi, hayatlarına ve haklarına müdahale edilmesinin sonucu olarak kentlerde fiziksel, sosyal, ekonomik anlamlarda sorunlar yaşanmasına sebep olmaktadır. Sürecin dışında bırakılan kentliler, kentleşmenin olumsuz sonuçları doğrultusunda gelişen sorunları çözebilmek amacıyla bireysel ya da kitlesel eylem hareketlerinde bulunabilmektedirler. Kişiler, kent hakkı ile, kentsel dönüşümün kişisel hakları üzerindeki olumsuz etkilerine karşı mücadele edebilmektedir. Kent hakkı kavramı Henri Lefebvre ile literatüre girmiş ve kentlilerin kent üretimine, kentte üretilen hizmet ve ürünlere eşit şekilde erişip, kullanıp, yararlanabilmesi hakkı olarak tanımlanmıştır. Bu bağlamda, Lefebvre’nin kente ve kent hakkına yönelik yaklaşımı çalışmanın ana dayanak unsuru olarak belirlenmiştir. Çalışma ile, kentsel dönüşümün kent hakkı kavramı ışığında kentlilerin yaşamları üzerindeki olumsuz yönleri ele alınarak, kent hakkının gerçekleştirilmesi ve kent hakkı mücadele pratiklerinin kentsel dönüşüm süreçlerindeki yerinin belirlenmesi amaçlanmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Kentsel Dönüşüm, Kent Hakkı, Kent, Kent Kimliği
|
