Yürüme eylemi, bir noktadan başka bir noktaya ulaşılmasını sağlamanın ötesinde, hareket aracılığıyla bireyin değişen yüzeylere, zeminlere, dokulara, kokulara, seslere ve görüntülere tanıklık etmesini sağlamaktadır. Bireyin, yürüme esnasında değişen konumu ve algıyı uyaran mekânsal parametrelerin devingenliği, yürüme eylemini kentsel mekânın algılanmasını sağlayan bir araç haline getirmektedir. Çalışmada buradan hareketle, yürüme eylemi ile kentsel mekân algısı arasındaki ilişkinin ortaya koyulması hedeflenmiştir. Yürünebilirliği etkileyen faktörlerin tespit edilmesi için literatürde yer alan kentsel mekânda yaya hareketleri ve yürünebilirlik üzerine yapılan araştırmalar, yürünebilirliğin ölçülmesi ve yürünebilirlik indekslerine dair araştırmalar ile yeşil bina sertifika sistemlerinde yer alan yürünebilirlik ölçütleri incelenmiştir. Literatür araştırmasının ardından yürünebilirliği etkileyen faktörler, kentsel mekânın algılanmasını sağlayan faktörlerle birlikte ele alındığında, mekânsal faktörlerin yanı sıra içinde yaşanılan toplumun sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik özellikleri ile bireyin sosyo-psikolojik ve fiziksel özelliklerinin, yürüme eylemi sırasında kentsel mekân algısını etkilediği görülmüştür. Kentsel mekân algısını etkileyen mekânsal faktörler ise mekânın yürünebilirlik özellikleri ve mekânın algısal özellikleri olarak iki grup altında ele alınmıştır. Mekânın yürünebilirlik özellikleri yapılı çevrenin erişilebilirlik, sokak genişliği, yaya yoğunluğu vb.gibi yayanın fiziksel ve psikolojik konforuna odaklanan parametrelerden oluşurken; mekânın algısal faktörleri ise okunabilirlik, yer duygusu, imgelenebilirlik gibi yayanın fiziksel çevre ile kurduğu ilişkiye odaklanan parametrelerden oluşmaktadır. Çalışmanın sonucunda, kentsel mekânın yürünebilirliğine ilişkin faktörlerin aynı zamanda yürüme eylemi sırasında kentsel mekânın algısını da etkileyen faktörler olduğu görülmüştür. (Bu çalışma birinci sırada yer alan yazarın yayınlanmamış olan doktora tezinden üretilmiştir.)
Anahtar Kelimeler: Kentsel Mekân Algısı, Yaya Hareketleri, Yürüme Deneyimi, Yürünebilirlik
|
