Ortaçağ’da Anadolu’nun çehresi 1071 Malazgirt Savaşı sonrasında hızla değişmeye başladı. Selçuklu ve beraberindeki Türk boylarına Anadolu’nun kapılarını açan Malazgirt Savaşı hali hazırda bu topraklara yerleşmiş Bizans Devleti açısından talihsiz bir dönemin başlangıcına işaret ediyordu. 11. yüzyılda Türklerin Anadolu’ya yerleşme arifesinde Bizans toplumu daha çok tarımla uğraşan, kent merkezlerindense kırsal alanda yerleşmiş ve gelişmiş bir toplum niteliğindeydi. Dolayısıyla kırsallaşma, kentleşme ve kent kültürünün gerilemesini beraberinde getirmişti. Anadolu’da bir kent ağı ve bunu destekleyen etkili ticaret faaliyetlerinin gerçekleşebileceği bir yol ağı, diğer bir deyişle transit ticaret yollarının güvenli ve kesintisiz bir şekilde deniz ticaret rotalarına bağlantısı verimli bir şekilde işler değildi. Bu durumun değişimini hazırlayan Selçuklu ve beraberindeki Türk boylarının Anadolu’yu yurt edinmeye başlaması, buradaki sosyo-kültürel ve yönetsel yapıyı zamanla yeniden kurması oldu. Böylelikle Anadolu’daki durgun ticaret canlanmaya, bölge gelişmeye ve zenginleşmeye ve buradaki yerleşim merkezleri giderek kalabalıklaşan, etkin ticaret faaliyetlerine ev sahipliği yapan mamur kentlere dönüşmeye başladılar.
Bu bildiri Selçuklu dönemiyle birlikte Anadolu’da kentleşme süreçlerine odaklanmakta, Anadolu Selçuklu kentlerinin mekânsal gelişim ve dönüşümlerini irdelemektedir. Bildiride Anadolu referanslı Doğu (Orta Asya ve İran kültürü) ve Batı (Bizans kültürü) arasında Selçuklu kentini var eden unsurlar sorgulanmaktadır. Bu kapsamda bir taraftan “Türkler Anadolu’ya geldiklerinde nasıl bir yapılı çevre ile karşılaştılar? Anadolu kentleri ne durumdaydı?”, diğer taraftan “Anadolu’ya yerleşen Türk boyları beraberlerinde nasıl bir yerleşim kültürüne ve mimari belleğe sahiplerdi, daha öncesinde ikamet ettikleri yapılı çevreler nasıl biçimlenmişti?” sorularından hareketle Anadolu Selçuklu kentlerinin mekânsal nitelikleri tartışılmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Anadolu Selçuklu kenti, Bizans kenti, İran-İslam kenti
|
