Konya 1940’lı yıllardan günümüze planlama geleneğini sürdürerek gelişen bir Anadolu kentidir. 1946 yılında yapılan ilk plan ve 1954 plan revizyonundan sonra hızlı nüfus artışı yeni bir imar planını gündeme getirmiştir. 1965 yılında İller Bankası tarafından yapılan Türkiye’nin ilk planlama yarışması aracılığıyla Konya kentinin imar planı elde edilmiştir.
Türkiye’de kırdan kente göç ve kısmen sanayileşme olgusuyla ortaya çıkan hızlı kentleşme döneminin ön plana çıkan sorunu, kentlerde dar gelirli işçi ve memur kesimine, onların ödeme güçleriyle uyumlu, yeterli sayıda konut sağlayabilmektir. 1965 yılında yarışmayı kazanan Yavuz Taşçı ve Haluk Berksan tarafından hazırlanan ve 1966 yılında onaylanan Konya İmar planı ile Konya kentinin “Gecekondu Önleme Bölgeleri” aracılığıyla gelişmesi öngörülmüştür.
Aynı yılda yürürlüğe giren 775 sayılı Gecekondu Kanunun kapsamında planlanan 4 adet gecekondu önleme bölgesinin yapı kooperatifleri eliyle gerçekleştirilmesi kararlaştırılmıştır. Dar gelirli ailelere yönelik sosyal konut ihtiyacının karşılanmasının yanında kooperatif modelinin benimsenmesi ile kentte gecekondu oluşumları engellenirken konut çevrelerinin sosyal bütünlüğünü sağlayan bir mekanizma ortaya çıkarılmıştır.
Endüstrileşme döneminin etkisiyle 20. Yüzyılın başlarında Avrupa’da ortaya çıkan konut kooperatiflerinin 1930’larda Türkiye’ye taşınması ve ülkede uygulanan mesken politikaları ile desteklenmesi bu modelin Türkiye’de hızla yaygınlaşmasını sağlamıştır. Kooperasyon sistemi bir yandan konut üretim sürecinde katılımcı bir işleyiş ile konut çevrelerinin nitelikli gelişmesini sağlamakta, diğer yandan kullanıcıların örgütlenmesi ile oluşan birliktelik sosyal konut çevrelerinin toplumsal bütünlüğünü oluşturmaktadır.
Bu çalışma ile Konya kentinde sosyal konut çevrelerinin gelişimi incelenirken, kooperatif modelinin bu çevrelerin mekânsal ve sosyal yapısına etkisinin tartışılması amaçlanmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Konut, Sosyal Konut, Kooperatif, Kentsel Tasarım
|
