1920'li yıllarda, modern mimarlığın özünü oluşturan ve birlik kaynağı olarak addedilen program nosyonu, öncesinde, bilimin tarihsel gelişim sürecinde doğa bilimlerine ve matematiğe dayalı olarak üretilen metaforlar sonucu rasyonalist mimarlık anlayışı temelinde ele alınmıştır. Modern hareketin kendisini seyreden sonraki on yıllar boyunca ise program kavramını, mimarlık tarihi içinde konumlandırmaya yönelik büyük ölçekli değişimleri inceleyen çalışmalar yapılmıştır. Bu dinamik süreçte program, tasarım alanındaki teori ve araştırmalarda çok geniş bir yelpazede tanımlanmış ve tanımlandığı her pozisyondan birbirlerini zıtlayacak kadar uç noktalara varabilen çeşitli anlamlara karşılık gelmiştir. Mimari programın ne olduğuna dair tüm bu çoklu temsillerde, mimarlığın "fonksiyon", "işlev", "kullanım", "etkinlik" ya da "olaylar" denilen noktalarının yeniden sorgulanması günümüzde temel öneme sahiptir. Tasarım etkinliği aracılığıyla, kavramdan tasarıma geçişte, program nosyonunun içeriğini genişletmeye çalışan güncel alternatif yorumlar, geleneksel program anlayışı karşısında, kolektif yaşam ile bütünleşen ve her an yeniden kurulabilen dinamik bir mimarlık pratiği geliştirmede kritik bir dönüm noktası olmaktadır. Bu çalışmada, belirli bir ön varsayım ve ön kabulle kurgulanan programın, güncel taleplere ve gerekliliklere tasarlandığı ideallik içinden cevap veremez hale gelme sorunsalı üzerine odaklanılmıştır. Çalışmanın amacı ise günümüzde mekanların yalnızca işlevsel bağlantı gerekleri doğrultusunda bir araya getirilerek oluşturulmamasından hareketle, tasarlanan program ile yaşanan program arasındaki kopukluğu ele almaktır. Bu bağlamda, mimari programın evrimsel dönüşümü üzerine analitik bir bakış açısı geliştirmek için kavramın soy çizgisinde öne çıkan kırılma noktalarını irdelemek birincil tartışmayı oluşturmaktadır. Günümüze yaklaştıkça program nosyonunun yorumlanmasında gelinen son noktada ise mimarlığı tasarım koşullarıyla değil, toplumsal koşulların tasarımı ile ilgili kılan Bernard Tschumi'nin kavramsal ve yapısal çalışmalarını analiz etmek ikincil tartışmayı oluşturmaktadır. Soy çizgisi kapsamında irdelenen mevcut literatür çalışmalarındaki program ve türevleri kavramlarının nerede ve ne şekilde kullanıldığı ile ilgili perspektif sunmak için içerik analizi ve karşılaştırmalı analiz yöntemleri kullanılmaktadır. Tschumi'nin interdisipliner, eleştirel ve holistik yaklaşımla yaptığı program açılımları ise metinsel ve yapısal çalışmaları üzerinden çözümlenmektedir. Programa yönelik ana ve alt tartışmaların çözümlenmesi kapsamında, program kavramının kısıtlılıklarını ve potansiyellerini yeniden sorgulamak, kentte yeni mekansallaşmalara ve programatik çeşitliliklere olanak sağlayan koşuları da beraberinde getirecektir.
Anahtar Kelimeler: Program, Mimari program, Bernard Tschumi, Olay mimarlık, Olay kent
|
