Mekânsal fenomenlerin çağrışım yoluyla iletişim kurma gücü mimarlığa -geometrik yapılardan öte- kavramsal anlamlar ihtiva etme sorumluluğu vermektedir. İşlevler fiziksel ihtiyaçlara hitap ederken, simgeler de ruhsal ve zihinsel ihtiyaçlara karşılık gelir. Bundan dolayı mimarlığı duyuların algıya, algının davranışa dönüştüğü süreçte “tasarım tasarımcısını tasarlar” paradoksuyla değerlendirmek gerekmektedir. Çevreden alınan duyusal veriler zihinsel devrelerle etkileşerek duygusal, davranışsal ve bilişsel dışavurumları yönetir ve bu da bireyin varoluşsal deneyimini güçlendirir. Bireyin öznel verileri tasarım genellemelerinin ötesinde bir değer taşımakta ve anı, travma, inanç, sosyo-kültürel alt yapı gibi birçok parametre ile şekillenen bilinçdışı, duygusal ve davranışsal dışavurumda yönetici bir mekanizma olarak karşımıza çıkmaktadır. Mekânın manipülatif gücünün bireyin duygu ve davranışlarını yönettiğine dair farkındalık bu süreçlerin “nasıl?” işlediği konusundaki eksikliği de gözler önüne sermektedir. Bu gibi soruların cevapları, sinirbilim ve nöropazarlama araştırmalarının mimarlığa entegre edilip multidisipliner anlayışla gerçekleştirilecek çalışmalar sonucunda verilebilir. Bu bağlamda mimarlar, yapısal ve kavramsal beyni araştıran sinirbilimcilerden elde ettikleri veriler ışığında tasarımlarını planlayarak yeni ve olumlu gelişmelere katkı sağlayabilirler. Mimar ve Sinirbilimciler arasındaki multidisipliner çalışma alanı olan nöromimari paradigması, mekân ile insan arasındaki ortak ve doğru iletişim dilinin kurulmasında etkili olabilir. Sinirbilim çalışmaları ile desteklenen kanıta dayalı sonuçlar; mimarlığa -olumlu mesajlar veren, iyileşme süreçlerine katkı sağlayan, çalışma performansını, zihinsel ve duygusal dünyayı geliştiren mekân tasarımları konusunda- bilişsel bir anlam kazandırabilir. Mimarlık ve Sinirbilimin korelasyonundan temellenen nöromimari paradigması; inşa edilen mekân ve yapıların, bireyin fizyolojik gereksinimlerinin yanı sıra psikolojik gereksinimlerini de karşılayabilmeyi ve yaşam kalitesini artırabilmeyi hedeflemektedir. Bu çalışmada nöromimari paradigması, sinirbilim-mimarlık disiplini ve nöropazarlama araştırmaları ile ilişkili örnekler üzerinden tartışılmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Sinirbilim, Beyin, Algı, Bilinçdışı, Nöromimari, Nöropazarlama
|
