Metropollerde artan nüfus, yoğun kentleşme nedeniyle kent içi ulaşım sorunları artmış, 1950'lerden bu yana desteklenen araç odaklı yaklaşımların sonuna gelinmiştir. Sürdürülebilir kentsel hareketliliğin sağlamasında insan odaklı yaklaşımlar yeni çözüm arayışlarıdır. Avrupa kentlerinde 2005'ten bu yana aktif ulaşımı desteklemek için yapılan, sürdürülebilir hareketlilik planlarının bir amacı da yürümeyi teşvik eden kentlerin planlanması ve azalan yürüme miktarlarının arttırılması için politika çerçevesi sunmasıdır. Nisan 2022 yılında İBB İstanbul için sürdürülebilir kentsel hareketlilik planı hazırlıkları da konunun güncelliğini göstermektedir. Yürüme, aktif ulaşımda herhangi bir araç gerektirmeyen ulaşım türü olup, günlük yürüme miktarları ve kalitesi, kentsel yaşam kalitesinin de belirleyicisidir. Sağlıklı toplum ve mekânlar yaratmak, kentsel yaşam kalitesi için yürümenin teşvik edilmesi gerekmektedir.
Bu çalışma, sürdürülebilir kentsel hareketlilikte yayaları yürümeye teşvik etmek için kuramsal dizgeden geliştirilmiş bir yöntem sunmaktadır. Çalışmanın yöntemini, literatür taraması ve bu bağlamda geliştirilen 'akıllı seyahat asistanı' için ölçütler dizgesi oluşturmaktadır. Çalışmada dürtme kuramı kullanılarak, herhangi bir seçeneği yasaklamadan insanların davranışlarını öngörülebilir bir şekilde değiştiren seçim mimarisi ile yayaların yürümeye teşvik edilmesini sağlayan bir sistemin oluşturulması amaçlanmaktadır. Öncelikle, yayaların yürümeye olan yaklaşımını değiştirmek için 'yürümenin dürtme stratejileri' belirlenmiştir. Sonrasında, yayaların seçme özgürlüğünü kısıtlamadan dijital ortamda kullanıcı davranışlarına rehberlik etmek ve yayaları teşvik etmek için 'akıllı dürtme teknikleri' belirlenmiştir.
Kentsel sürdürülebilir hareketlilikte yürümenin teşvik edilmesi için 'akıllı seyahat asistanı' tasarımı, akıllı telefonların da sık kullanılması nedeniyle potansiyel bir çözüm olarak karşımıza çıkmaktadır. Sonuç olarak çalışmada, yayaların teşvik edilmesi için kuramsal dizgeden elde edilen veriler doğrultusunda akıllı seyahat asistanına girdi verecek 'dürtme müdahaleleri' sıralanmış ve yürüme konusunda yerel yönetimlere/kurumlara rehberlik edecek bir çerçeve sunulmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Sürdürülebilir Kentsel Hareketlilik, Aktif Ulaşım, Dürtme kuramı, Yürümenin Teşviki, Akıllı Seyahat Asistanı
|