‘Diğer bütün kentler ölümlüdür, ama İstanbul, sanırım, insanlar var oldukça yaşayacaktır’ Fransız doğa tarihçisi Petrus Gyllius’un İstanbul kenti izlenimleri kendisinde hayranlık yaratmıştır. Tarihsel süreçte İstanbul birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Kentin kültürel ve tarihi zenginliklerinin bir araya gelmesi, kentin çok katmanlı kıyı belleğini yaratmasında önemli bir etkendir. Kent ve kıyı mekânı iç içe geçen ilişki sisteminden oluşmaktadır. Bu birliktelik, kıyı belleğine eklemlenen mekânlar ile farklı medeniyetlerin kültürlerini kıyı mekânına entegresiyle çeşitlenmiştir. ‘Kıyıda Olmak, Kıyıda Yaşamak’ toplumun su ile kurduğu güçlü bağın yansımasıdır. Bu bağlamda, İstanbul kentinin tarihi kıyı belleğinin mekânsal izlerinin görünürlüğü Yenikapı örneği özelinde tartışılmaktadır. Yenikapı’nın devingen coğrafi morfolojisi kıyı belleğine eklemlenen mekânları yaratmıştır. Doğal koy kimliğiyle başlayan süreci Geç Antik Bizans döneminde Theodosius Limanı, Lykos deresinin toprak ve çakılları taşımasıyla Vlanga bostan kullanımına evrilmiştir. Osmanlı döneminde ise insan eliyle fiziksel müdahaleyle farklı ölçekte kıyı mekânların eklemlenmesiyle kıyı kullanımı değişmiştir. Uygulanan sert fiziksel müdahaleler sonucunda kıyı belleğinde yırtıklar oluşmuştur. Hegemonik aktörlerin kent mekanizması üzerinde hakimiyetin artmasıyla mekânsal yırtıklar genişleyerek katmanların yok oluşuna ve bu eğilimde zamanla toplumsal Amneziyi yaratmada öncülük taşımıştır. Çalışma Kapsamında, İstanbul tarihi yarımada Yenikapı kıyı belleğine amnezi etkisi yaratan bellek yırtıkları 1918 Necip Bey Haritası, 1950, 2015 yılları incelenerek, kıyı çizgisinin mekânsal, fiziksel ve sosyal değişimi tartışılmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Kıyı Belleği, Amnezi, Hegemonik Aktörler, Vlanga Bostanı, Yenikapı
|
