Kentlerde istihdam ve hizmet imkânlarının artması ile göçün neden olduğu hızlı nüfus artışı ve kentleşme; toplu taşıma sistemi – arazi kullanım ilişkisi tesis edilemeden geniş alanlara yayılmayı, otomobil ve servis araçlarına bağımlılığın artmasını, buna bağlı olarak da trafik yoğunluğu, erişilebilirlik, çevre kirliliği gibi kentlerde yaşam kalitesini olumsuz etkileyen birçok sorunu beraberinde getirmektedir. Kentlerde büyümenin yarattığı, ulaşım ve hareketlilik kaynaklı bu sorunlara çözüm önerilerinden biri olarak literatürde ilk kez Calthorpe (1993) tarafından “Transit Oriented Development (TOD)” - “Toplu Taşıma Odaklı Gelişme” yaklaşımı gündeme gelmiş ve süreç içinde Dünya’nın çeşitli kentlerinde pratiğe yansımıştır. TOD; kompakt bir gelişim modeli olarak, hızlı toplu taşıma sistemlerine ait istasyon/durak, arazi kullanım, nüfus ve yapı yoğunluklarının eşgüdümlü geliştirilmesi fikrine dayanan ve farklı boyutlarıyla sürdürülebilir kentsel çevrelerin inşasını hedefleyen bir planlama-tasarım yaklaşımıdır (Calthorpe, 1993; Lyu ve Bertolini, 2016).
TOD yaklaşımının gelişimine paralel olarak; hızlı toplu taşıma odakları çevrelerinin planlanması ve tasarlanması gerekliliği, TOD modellerinin geliştirilmesini sağlamıştır. Bu kapsamda çalışmanın amacı; TOD yaklaşımının teorik altyapısının ortaya konulması ve literatürde farklı gelişim modellerinin irdelenmesi şeklinde belirlenmiştir. Çalışmada, öncelikle TOD kavramının ortaya çıkışı, ele alınış biçimi, amaç ve hedefleri araştırılmakta, ardından TOD gelişiminde temel tasarım parametreleri ve modelleri farklı örnekler bağlamında ortaya konulmaktadır. Bu çalışma sonucunda, son yıllarda Türkiye’de de önemi giderek anlaşılmaya başlanan TOD yaklaşımı ve modelleri hakkında bilgi sağlanması ve konunun tartışmaya açılması hedeflenmektedir.
Anahtar Kelimeler: Toplu Taşıma Odaklı Gelişme (TOD), TOD Modelleri, TOD Tasarımı
|
