Erzurum il sınırları içerisinde bulunan İspir ilçesi stratejik konumu sayesinde geçmişten günümüze kadar birçok uygarlığın yerleşim yeri olmuş, farklı etnik gruplara ve kültürlere ev sahipliği yapmıştır. Bu sayede ilçede kendine has geleneksel bir doku oluşmuş ve mimari yapılar da bu doğrultuda gelişim göstermiştir. Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz bölgeleri arasında geçiş konumunda bulunan ilçedeki evler, her iki yörenin de mimari yapı özelliklerini ihtiva etmekte olup, kültürel çeşitlilik geleneksel mimariye de yansımıştır. İlçenin Doğu Anadolu bölgesine yakın kesimlerde Erzurum yöresine özgü geleneksel “ahşap hatıllı taş mimari” evleri; Karadeniz’e yakın olan kesimlerinde ise o yöreye özgü “ahşap iskeletli evler” inşa edilmiştir. Tanınırlığı yöreyle kısıtlı kalmış ve yeterince korunamadığı için tahrip olan Türk Evi örneklerine katkıda bulunularak gelecek kuşakların bu hususta farkındalığını artırmak, çalışmanın temel prensibini oluşturmuştur. Bu çalışmada peyzaj mimarlığı meslek perspektifiyle İspir Türk evlerinin tanıtılması ve özelliklerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu kapsamda, alandaki 3. Derece Arkeolojik Sit ve Kentsel Sit sınırları içerisinde kalan “ahşap hatıllı taş mimari” ye sahip geleneksel ev ve bahçeleri incelenmiş; Türk ev tipolojisine ilişkin tespit edilen özellikleri ortaya konulmuştur. Araştırma sonucunda; yapı ve peyzaja ilişkin yapılacak her türlü plan ve projenin sürdürülebilir, korumacı bir yaklaşımla geleneksel Türk kent ve sokak dokusuyla bir bütün oluşturacak şekilde planlanması gerektiğinin önemi vurgulanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Türk evi, avlu, peyzaj, taş mimari, İspir
|
