Çok iþlevli ibadet yapýlarý olarak bilinen, Osmanlý Devleti’nin kuruluþ döneminde öne çýkan örneklerinin inþa edildiði görülen zaviyeler, günümüzde sadece cami olarak kullanýlmaktadýr. Ýnþa edildikleri dönemde mahkeme, imarethane, tabhane, medrese, cami gibi yapý türlerinin özelliklerini yansýtan bu yapýlarýn barýnma, eðitim, ibadet, yönetim gibi iþlevleri karþýladýðý bilinmektedir. Karma iþlevli olan zaviyelerin günümüzde salt cami-ibadet iþlevi ile yüklenmeleri ibadet mekâný dýþýnda kalan alanlarýn atýl kalmasý veya mimari özelliklerine uygun olmayan iþlevler ile kullanýlmalarýna yol açmaktadýr. Mihrabýn da yer aldýðý ibadet mekâný namaz saatlerinde kullanýlýrken diðer tüm mekânlarýn mimarilerine uygun farklý iþlevler ile yüklenmeleri konusu büyük potansiyeller barýndýrmaktadýr. Kurulduðu, inþa edildiði dönemlerde kentlerin önemli odak noktalarýnda bulunan söz konusu yapýlar, günümüzde bu özelliklerini korumakta ve kent merkezlerine deðer katacak önemli sosyal toplanma mekânlarýna dönüþebilecek özellikleri taþýmaktadýrlar. Bu çalýþmada söz konusu yapý grubunun yukarýda bahsi geçen özelliklerinden yola çýkarak örnekler irdelenecek ve günümüz kullanýmlarý için konum, yakýn çevre ve mekânsal özelliklerinin potansiyelleri ortaya konarak tartýþýlacaktýr. Bu özellikler söz konusu yapý tipinin en önemli örneklerinden biri olan Bursa Hüdavendigar Cami üzerinden somutlaþtýrýlacaktýr. Söz konusu örnekte yapýnýn tarihi çevreye saðlayabileceði potansiyel katkýsý, yakýn çevre ile olan iliþkisi (iþlevsel, kamusal alanlar vb.) ve ibadet mekâný dýþýndaki yan odalar ve üst odalarýn kullaným olasýlýklarýna yönelik öngörülerde bulunmak bu çalýþmanýn amaçlarý arasýndadýr. Bu amaçlar doðrultusunda araþtýrmanýn deðerlendirme bölümünde, yapýnýn günlük-haftalýk kullaným sýklýðý-yoðunluðu, yakýn çevredeki diðer iþlevlerin kullaným sýklýðý-yoðunluðu, yapýnýn barýndýrdýðý mekânlarýn boyutlarý vb. mimari özellikleri ve baðýmsýz kullanýlabilme durumlarý gibi sayýsal-nesnel verilerden faydalanýlmaktadýr.
Anahtar Kelimeler: Cami, Ýþlev, Zaviye, Yeniden Ýþlevlendirme, Ýbadet mekânlarý.
|
