Emine Valide Paþa, Osmanlý toplumunda yaþamýþ, Kavalalý Mehmet Ali Paþa Hanedaný kadýnlarýndan güçlü ve saygýn bir prensestir. Mýsýr Hýdivi Tevfik Paþa'nýn eþi, son Hýdiv Abbas Hilmi Paþa'nýn annesidir. Bu çalýþmada Emine Valide Paþa’nýn Ýstanbul Bebek’te yaptýrdýðý, Emine Valide Paþa Yalýsý olarak da bilinen, Art Nouveau üslubunun en önemli örneklerinden biri olan Hýdiva Sarayý; patronu Emine Valide Paþa üzerinden dolayýsýyla Geç Osmanlý döneminde kadýn patron ve mimarlýk iliþkisi baðlamýnda incelenmektedir.
Emine Valide Paþa'nýn Hýdiva Sarayý'ný hangi açýlardan, ne derece ve nasýl etkilediði; konumunun ve hayat tarzýnýn yapýnýn biçimleniþinde ve/veya iç mekânlarda nasýl ifade bulduðunun yanýtlarý aranmaktadýr. Çalýþmanýn amacý; mimarideki kadýn görünürlüðünü araçsallaþtýrarak kadýn bir patronun kiþiliðinin, siyasi-sosyal statüsünün, eðilimlerinin ve yaþam biçiminin mimarlýk etkinliðindeki karþýlýðýný ve mimarlýk tarihyazýmýndaki yerini sorgulamaktýr.
Çalýþmanýn araþtýrma aþamasýnda birçok literatür taramasý ve arþiv araþtýrmasý yöntem olarak izlenmiþ; sonrasýnda eleþtirel bir analiz ile Geç Osmanlý döneminde yaþamýþ siyasi bir role sahip olduðu düþünülen bir kadýn patron ve yapýsý arasýndaki iliþkisi sorgulanmýþtýr.
Çalýþmada ilk olarak Emine Valide Paþa’nýn portresi farklý perspektiflerden bakýlarak tanýtýlmýþ daha sonra Hýdiva Sarayý’nýn mimari özelliklerine deðinilmiþtir. Ardýndan da Hýdiva Sarayý Emine Valide Paþa özelinde temsiliyet baðlamýnda deðerlendirilmiþtir. Sonuç olarak; yapýnýn hem içinde hem de dýþýnda yer alan görsel kodlar, bir anlamda, Emine Valide Paþa’nýn seçkin sosyal konumuna, kültürel anlamda yakýn durduðu baðlama ve çaðdaþ olma arzularýna iþaret etmektedir. Yapýda yer alan modernlik tezahürleri, Emine Valide Paþa’nýn olasý politik imajý-konumu, sosyal yaþantýdaki ve toplum nezdindeki yeri düþünüldüðünde, yapýyý yeni ve modern olaný teþvik eden ve bunun tanýtýmýný yapan potansiyele sahip bir mekân olarak okumayý saðlamaktadýr.
Anahtar Kelimeler: Geç Osmanlý dönemi mimarlýðý, Hýdiva Sarayý, Art Nouveau, Emine Valide Paþa.
|
