Diyarbakýr Ulu Camii, Suriçinin merkezinde, eski Roma forumunun bulunduðu yerde inþa edilmiþtir. Yapýda 2010-2017 yýllarý arasýnda önemli ve kapsamlý bir restorasyon çalýþmasý yapýlmýþtýr. Bu çalýþmalarda bilim kurulu üyeleri ile müdahale öncesi bazý araþtýrma kazýlarýnýn yapýlmasý gerektiðine karar verildi. Bu kazýlar planlý bir þekilde yapýlmamýþtýr. Müdahale öncesi her yapý bölümünde daha detaylý bilgi edinilmek ve kullanýlan malzemelerin yapýsý, orijinal topraklarýn kompozisyonu ve bölgedeki topoðrafik yükseltiler ile ilgili restorasyon çalýþmalarýna yönelik sorularýn çözülmesi hedeflenmiþtir. Bu çalýþmalar, Diyarbakýr Kalesi ve Hevsel Bahçesi Kültürel Peyzajý’nýn dünya mirasý olarak sýnýflandýrýlmasýný, kent merkezinin korunmasý ve geliþtirilmesi saðlayan UNESCO dosyasýnýn hazýrlanmasýna denk gelmiþtir.
Bu kazýlardan hareketle, cami ve þehir tarihi hakkýnda yeni bilgiler öðrenildi. Ýlk uygulama Hanefiler Bölümü ve Doðu Maksûresinde yapýlmýþtýr. Daha sonra diðer bölümlerde kazý yapýlmýþtýr. Kuzey kanattaki Þafiler Bölümünün arkasýnda ve Batý Maksuresinin arkasýnda bazý kazýlar yapýlmýþtýr. Restorasyon çalýþmalarý sýrasýnda kompleksin kuzey ve batý kanatlarý altýnda keþfedilen kalýntýlar, Antik Çað'dan Orta Çað'a kadar mimari ve tarihi evrimine dair önemli bilgileri ortaya çýkarmýþtýr. Bu incelemeler, Þam veya Halep'teki büyük camilere benzemesi nedeniyle Emevi olarak nitelendirilen Ulu Cami planýnýn kökenine iliþkin unsurlarý gün ýþýðýna çýkarmýþtýr.
Bu çalýþma, Ulu Cami'nin kuzey ve batý kanatlarýndaki kazýlarýn sonuçlarýna odaklanmaktadýr. Yapýdaki restorasyon ve kazý çalýþmalarý ve sonuçlarýný sunmak, kazý bulgularý hakkýnda bilgi vermek, kent için kazý bulgularýný deðerlendirmek ile restorasyon çalýþmalarýnda araþtýrma kazýlarýnýn önemini vurgulamaktýr.
Anahtar Kelimeler: Diyarbakýr, Ulu Cami, Kent Tarihi, Batý Maksuresi, Þafiler Bölümü
|
