Ortaçað’da Anadolu’nun çehresi 1071 Malazgirt Savaþý sonrasýnda hýzla deðiþmeye baþladý. Selçuklu ve beraberindeki Türk boylarýna Anadolu’nun kapýlarýný açan Malazgirt Savaþý hali hazýrda bu topraklara yerleþmiþ Bizans Devleti açýsýndan talihsiz bir dönemin baþlangýcýna iþaret ediyordu. 11. yüzyýlda Türklerin Anadolu’ya yerleþme arifesinde Bizans toplumu daha çok tarýmla uðraþan, kent merkezlerindense kýrsal alanda yerleþmiþ ve geliþmiþ bir toplum niteliðindeydi. Dolayýsýyla kýrsallaþma, kentleþme ve kent kültürünün gerilemesini beraberinde getirmiþti. Anadolu’da bir kent aðý ve bunu destekleyen etkili ticaret faaliyetlerinin gerçekleþebileceði bir yol aðý, diðer bir deyiþle transit ticaret yollarýnýn güvenli ve kesintisiz bir þekilde deniz ticaret rotalarýna baðlantýsý verimli bir þekilde iþler deðildi. Bu durumun deðiþimini hazýrlayan Selçuklu ve beraberindeki Türk boylarýnýn Anadolu’yu yurt edinmeye baþlamasý, buradaki sosyo-kültürel ve yönetsel yapýyý zamanla yeniden kurmasý oldu. Böylelikle Anadolu’daki durgun ticaret canlanmaya, bölge geliþmeye ve zenginleþmeye ve buradaki yerleþim merkezleri giderek kalabalýklaþan, etkin ticaret faaliyetlerine ev sahipliði yapan mamur kentlere dönüþmeye baþladýlar.
Bu bildiri Selçuklu dönemiyle birlikte Anadolu’da kentleþme süreçlerine odaklanmakta, Anadolu Selçuklu kentlerinin mekânsal geliþim ve dönüþümlerini irdelemektedir. Bildiride Anadolu referanslý Doðu (Orta Asya ve Ýran kültürü) ve Batý (Bizans kültürü) arasýnda Selçuklu kentini var eden unsurlar sorgulanmaktadýr. Bu kapsamda bir taraftan “Türkler Anadolu’ya geldiklerinde nasýl bir yapýlý çevre ile karþýlaþtýlar? Anadolu kentleri ne durumdaydý?”, diðer taraftan “Anadolu’ya yerleþen Türk boylarý beraberlerinde nasýl bir yerleþim kültürüne ve mimari belleðe sahiplerdi, daha öncesinde ikamet ettikleri yapýlý çevreler nasýl biçimlenmiþti?” sorularýndan hareketle Anadolu Selçuklu kentlerinin mekânsal nitelikleri tartýþýlmaktadýr.
Anahtar Kelimeler: Anadolu Selçuklu kenti, Bizans kenti, Ýran-Ýslam kenti
|
