Ýnsan yaþamýnýn temel kaynaðý olan suyun toplanmasý/depolanmasý, taþýnmasý, daðýtýlmasý ve kullanýlmasý için tarih boyunca çeþitli yapýlar inþa edilmiþtir. Bentler, barajlar, hazneler, kuyular, sarnýçlar ve havuzlar suyun toplanmasý için yapýlan baþlýca tesisler olmuþ, depolanan bu sularýn taþýnmasý için suyollarý, su kemerleri ve su terazileri inþa edilmiþ, taþýnan sular maksem ve maslaklar aracýlýðý ile daðýtýlmýþ ve suyun kullanýmý için çeþmeler, sebiller, selsebiller, þadýrvanlar ve hamamlar inþa edilmiþtir. Bu çalýþmada, Konya ilinin merkez ilçelerinde bulunan ve günümüzde varlýðýný kýsmen ya da büyük ölçüde sürdüren tarihi buzhaneler, su depolarý ve sarnýçlar örneklem su yapýlarý olarak belirlenmiþ, bu yapýlarýn tespit edilmesi, mimari tipolojik analizlerinin yapýlmasý ve korunma durumlarýnýn deðerlendirilmesi amaçlanmýþtýr. Günümüz yaþam ve konfor koþullarýnda bu su yapýlarýna olan gereksinimin azalmasý, yapýlarýn atýl durumda olmasýna sebep olmuþtur. Bu nedenle terk edilmeye ve kapasite altý/dýþý kullanýma baðlý olarak yapýlarýn pek çoðu ciddi derecede hasar görmüþtür. Bu çalýþma, atýl durumda kalmýþ ve iþlevini yitirmiþ bu yapýlarýn tespit edilerek belgelenmesi, korunmasý, onarýlmasý ve yeniden iþlevlendirilerek kullanýlmasý için ilk basamaðý oluþturan farkýndalýk kazandýrma açýsýndan önemlidir. Yapýlara dair mimari tipolojik analiz ve karþýlaþtýrmalý deðerlendirmeler için literatür araþtýrmasý, arþiv taramasý ve arazi çalýþmalarý araþtýrma kapsamýnda kullanýlan baþlýca yöntemler olmuþtur. Özgününde yapýlarýn kullaným alanlarý, kullaným þekilleri, yapýsal farklýlýklarý ve kullanýcýlar açýsýndan önemi analiz edilmiþ, yapýlar hakkýnda genel künye bilgileri verilerek, iþlevlerine, plan tipolojilerine, çeþitlerine göre gruplandýrmalar yapýlmýþtýr. Ayrýca, daha önce konuyla ilgili yapýlan çalýþmalardan da faydalanýlarak tarihsel süreçte yapýlarýn geçirdikleri deðiþiklikler ve koruma durumlarý deðerlendirilmiþtir. Araþtýrma sonucunda yapýlar iþlevsiz durumda olduklarý için tümüne yakýnýnýn bakýmsýz kaldýðý, bu sebeple de pek çoðunun yaþam süresinin sonuna yaklaþtýðý görülmüþtür. Oysaki günümüzde özgün iþlevini yitirerek kullaným dýþý kalan bu yapýlar tarihi, kültürel, sosyal, belge, teknik ve mimari olmak üzere çok sayýda deðeri bir arada barýndýrmaktadýr. Bu nedenle, bu örneklem su yapýlarýnýn tamamen yok olmadan gelecekte varlýðýný sürdürebilmesi için tespit edilip tanýnýrlýklarýnýn arttýrýlmasý, mimarlýk tarihi ve mimari koruma açýsýndan oldukça önemlidir.
Anahtar Kelimeler: Buzhane, Su Deposu, Sarnýç, Tarihi Su Yapýlarý, Tipolojik Analiz, Mimari Koruma, Konya
|
