Mimarlýðýn var oluþunda, insanlýðýn en temel ihtiyacý olan barýnma sorununa çözüm bulma eylemi önemli bir yer kaplamaktadýr. Bu doðrultuda konut yapýlarý karþýmýza çýkmaktadýr. Mimarlýkta konut yapýlarý, bir yere baðlýlýk ve kalýcýlýkla kendini var edebileceði gibi; stabiliteden uzak ve yerden baðýmsýz bir þekilde de var olabilmektedir. Hareketli konut yapýlarý olarak karþýmýza çýkmakta olan konut tiplerinin günümüzde ve geçmiþte pek çok farklý örneði görülmektedir. Hareketli konut yapýlarýnýn varlýðý, insanlýk tarihinin geçmiþine, göçebe toplumlara dayanmaktadýr. Göçebe toplumlarýn göçebe yaþam koþullarýna eþlik eden hareketli konut tiplerinden çadýr örneði, geçmiþte ve günümüzde pek çok topluma ev, yuva olmuþtur. Bu doðrultuda, tarihteki çadýr örneklerinin mekansal özellikleri, yapým yöntemleri, kullanýcý-mekan iliþkisi ele alýnarak göçebe toplumlarýn kültürlerinin konut birimlerine etkileri merak edilmiþtir. Literatür taramasý, göçebe toplumlarýn hareketli konut tiplerinden en çok karþýlaþtýðýmýz çadýr örneði; sýrasýyla Kuzey Amerika Yerlileri, Orta Asya Göçebeleri, Orta Doðu Göçebeleri’nin barýnma birimi olan, ‘tipi(teepee)’, ‘yurt’, ‘karaçadýr’ örnekleri üzerinden yapýlmýþtýr. Çadýrlarýn malzeme, biçim, mekan kurgusu, yapým tekniði, kullanýcý toplumun kültürü ve bulunduðu coðrafya araþtýrýlmýþtýr. Araþtýrma sonucunda göçebe toplumlarýn hareketli yaþamlarýyla var olan meskenleri, çadýrlarý, yerden fiziksel olarak baðýmsýz olsa da toplum kimliðine baðlý kaldýðý ve biçim aldýðý tespit edilmiþtir. Kullanýcýlarýn toplumlarýnýn kimlik özelliklerini çadýrlarýna fiziksel, mekansal olarak yansýtmakta olduðu ve bu çadýrlarýn da toplum kimliklerinin, kültürlerinin önemli bir parçasý olduðu gözlemlenmiþtir. (Bu çalýþma birinci sýrada yer alan yazarýn tezinden üretilmiþtir.)
Anahtar Kelimeler: Hareketli konut, Çadýr, Göçebe, Kimlik, Tipi, Yurt, Karaçadýr
|