Sanatýn kendi içine dönük, özerk bir estetik form olmasýný savunan ‘sanat için sanat’ görüþüne karþýlýk, sanatýn kamusal alanlarýn ayrýlmaz bir parçasý olduðunu, bünyesinde sosyal etkileþimleri ve iletiþimleri barýndýrdýðýný savunan ‘toplum için sanat’ görüþü ile sanatsal varoluþun galeri, müze gibi sanat kurumlarýnýn dýþýna taþmasý, sanatýn bireyle etkileþimin üst seviyelere taþýmaktadýr. 80’li yýllarda sanatçýlar hýzla artmýþ, dev müzeler ve sanat galerileri açýlmaya baþlamýþtýr. Modernist dönüþümün getirdiði “özerkleþme” dikkat çekici hale gelmiþtir. Ardýndan 90’lý yýllarýn sonunda sanatýn izleyiciyle bütünleþememesi, nesne ile özne arasýnda anlam týkanmalarýna yol açmýþ ve sanatýn birtakým eleþtirilere maruz kalmasýna neden olmuþtur. Bourriaud, 1998 yýlýnda yayýmladýðý “Ýliþkisel Estetik” kitabýnda, izleyici, yapýt ve sanatçý arasýndaki iliþkilerin karþýlýklý birlikteliðe ve iliþkiselliðe dayalý olmasý gerektiðine vurgu yapmaktadýr.
Ýliþkisel estetik baðlamýnda, bir yapýtýn anlamlandýrýlmasý izleyicinin estetik deneyimleri ve katýlýmýyla þekillenir. Kiþi edilgen konumdan eyleyen konuma geçerek, sanat eserine katýlýmýyla dikkat çeker. Sanat bu noktada estetik bir form hali olmaktan çýkýp karþýlaþma, etkileþim ve deneyim haline bürünmeye baþlar. Bu devinim sayesinde sanat, birey-çevre, birey-birey etkileþimleri sýrasýnda kurulan deneyimlerin yaþanmasýna ve üretilmesine imkân saðlayabilen önemli bir katalizör görevi görmeye baþlar. Sanatýn kamusal alanlarda kendini gösterebilmesi, eriþilebilir olmasý ve deneyimlenebilmesi kamusal sanat kavramýný oluþturmaktadýr.
Kamusal sanat türlerinden biri olan açýk alan sergileri alt baþlýðýnda 2002 ve 2005 yýllarý arasýnda Ýstanbul’da gerçekleþen yaya sergilerine çalýþma kapsamýnda odaklanýlmaktadýr. Gündelik hayatýn senaryosu içerisinde üretilen karþýlaþmalar, tesadüfi gezinme durumlarý, kendiliðinden esere dahil olunabilme halleri gibi eserlerle kurulan farklý etkileþimler “iliþkisel sanat” baðlamýnda incelenmektedir. Özne ve nesne iliþkisinde sunulan bu alternatif deneyimler kamusal alanlarýn daha iyi yaþayabilmesi için önemlidir.
Anahtar Kelimeler: Sanat, kamusal alan, kamusal sanat, iliþkisel sanat, iliþkisel estetik, yaya sergileri, açýk alan sergileri
|
