Yedikule Ýplik Fabrikasý, Marmaray Kazlýçeþme istasyonu çýkýþýnda yer alan ve inþa edildiði dönemde Osmanlý pamuklu dokuma sanayisinde önemli bir yer edinmiþ endüstri yapýsýdýr. 1890 yýlýnda Þûra-yý Devlet azalarýndan üç ortak tarafýndan kurulan ve yabancý sermaye ile desteklenen fabrika yapýsýna II. Abdülhamid döneminde Osmanlý Devleti tarafýndan çeþitli imtiyazlar verilmiþtir. Özel sektör giriþimi ile kurulan fabrikada, halkýn giyim ihtiyacýnýn büyük bir kýsmýnýn ithalatla karþýlanmasýnýn önüne geçilerek, ülkemizde elde edilen pamuk ve yapaðý (kýrpýlmýþ koyun yünü) hammaddelerinin ithal edilmesi yerine fabrikada kullanýlarak ülke içerisinde deðerlendirilmesi, bu kapsamda fabrikada; pamuk ve yapaðýdan fanila, döþeme kumaþlarý, yünlü elbiselik, Amerikan bezi, ipek, astar, fes, her çeþit tire ve yün ipliði üretimi yapýlmasý amaçlanmýþtýr. Ýnþa edildiði dönemin mimari, ekonomik ve sosyokültürel yapýsýný yansýtan ve tescillenerek koruma altýna alýnmýþ fabrika yapýsýnýn 1967 yýlýna kadar iþlevini sürdürdüðü bilinmektedir. Osmanlý ve Cumhuriyet dönemine tanýklýk etmiþ fabrika yapýsýndan günümüze ise makine bölümünün bir kýsmý ve baca yapýsý ulaþabilmiþtir. Ýstanbul’un Zeytinburnu ilçesi, Kazlýçeþme mahallesinde, gün içerisinde yüzlerce insanýn uðrak noktasý olan bir transfer merkezinde yer alan yapýlar, Ýstanbul I. Numaralý Kültür ve Tabiat Varlýklarýný Koruma Kurulu’nun 22.09.1993 tarihli kurul kararý ile “bina ve baca” olarak tescillenmiþtir. Baca yapýsý bütünlüðünü büyük ölçüde korumuþ olsa da fabrika yapýsýnýn günümüze ulaþan kýsmý iþlevsiz býrakýlmýþ ve yok olmaya yüz tutmuþtur.
Bu çalýþma kapsamýnda, üretim iþlevini kaybetmiþ fabrika yapýsýnýn günümüze ulaþan kýsmýyla belgelenmesi, yapý üzerindeki hasarlarýn ve müdahalelerin tespit edilmesi, yapýnýn tarihsel sürecinin ulaþýlabilen bilgi ve belgeler doðrultusunda aydýnlatýlmasý ve on yýlý aþkýn süre boyunca fabrika bültenlerinde yer verilen sosyal paylaþýmýn kent belleðindeki yerinin korunmasý amaçlanmýþtýr.
Anahtar Kelimeler: Ýstanbul, Yedikule Ýplik Fabrikasý, Endüstri Mirasý, Kazlýçeþme, Yedikule
|
