Boncuklu Höyük Konya’nýn Karatay ilçesine baðlý Hayýroðlu kasabasýnda yer alan bir Neolitik Çað yerleþmesidir. Boncuklu Höyük, halen devam eden kazýlar sonucu Milattan 9.000 yýl öncesine tarihlendirilen Çatalhöyük’ün 9,5 km kuzeyindedir. 2000’li yýllarýn baþýnda keþfedilen Boncuklu Höyük yerleþiminin kazý çalýþmalarý halen devam etmektedir. Kazý çalýþmalarýndan edinilen bilgilere göre Boncuklu Höyük’ün Çatalhöyük’ten daha eski tarihlere dayandýðý tahmin edilmektedir. Çatalhöyük ile kültürel açýdan benzerlikleri olduðu görülen Boncuklu insanlarýnýn Çatalhöyük’ün öncülleri olduðu düþünülmektedir. Bereketli Hilal’de baþlayan ilk tarým faaliyetleri önce Anadolu’ya ardýndan da Avrupa’ya yayýlmýþtýr. Boncuklu’da yaþamýþ çiftçiler, Avrupa’daki tarým pratiklerinin öncülleri olmasý bakýmýndan oldukça önemli bir konumdadýr. Bu çalýþmada Boncuklu Höyük’teki yaþam koþullarý, ortak yaþam kültürü ve Boncuklu mimarisi incelenmiþtir. Boncuklu’da barýnma mekanlarý oval planlýdýr ve toprak bir miktar kazýlarak zemin seviyesinden aþaðýda inþa edilir. Zemin üstünde kalan bölüm ise kerpiç tuðlalar ile tamamlanmýþtýr. Boncuklu’da 50-150 insan yaþadýðý düþünülmektedir ve seyrek bir yerleþim yapýsý vardýr. Mekânlar kullanýcýlar açýsýndan deðerlendirildiðinde, mekân boyutlarýnýn çok fazla büyük olmamasýna karþýlýk, en azýndan 4-6 kiþiyi rahatça barýndýracak ölçektedir. Evler “temiz” ve “kirli” olmak üzere ayrý bölümler þeklinde düzenlenmiþtir. Kirli alanlarýn ocak etrafýnda gerçekleþtirilen yemek piþirme faaliyetlerine ayrýldýðý, temiz alanlarýn ise uyuma ve sosyalleþme gibi faaliyetler için ayrýldýðý görülmektedir. Evlerin tabaný altýndaki gömütler, ev halký ile evin kendisi arasýndaki yakýn iliþkiye vurgu yapmaktadýr. Standart konutlarýn dýþýnda ortak yemek piþirme gibi iþlevlerin gerçekleþtiði yapýlar da tespit edilmiþtir. Ayrýca yerleþimde açýk alanda tespit edilen koprolitlerin (taþlaþmýþ insan dýþkýsý) yoðunlaþtýðý alan, dünyanýn en eski kamusal tuvalet alaný örneklerinden biri olarak gösterilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Boncuklu Höyük, Çatalhöyük, Neolitik Çað Mimarisi
|
