Kentsel dönüþüm, kentin fiziksel, ekonomik ve sosyal açýdan sorunlar barýndýran kýsýmlarýnýn yenilenmesi olarak ifade edilebilir. Türkiye’de son yýllarda kentsel dönüþümün kentler üzerindeki etkisinin hýzla arttýðý görülmektedir. Yüzölçümü çeþitlilik gösteren alan bazlý kentsel dönüþüm uygulamalarýnýn yanýnda, bina ölçeðindeki kentsel dönüþüm faaliyetlerin sayýsý da yadsýnamayacak kadar fazladýr. Uygulama ölçeðindeki bu çeþitliliðin yaný sýra, farklý kanunlara dayanan kentsel dönüþüm uygulamalarý görülmektedir. Mer’i mevzuata göre günümüzde kentsel dönüþüm uygulamalarýnýn dayanaðý olan üç temel kanundan bahsetmek mümkündür. Bunlardan ilki, 2012 yýlýnda yürürlüðe giren, 6306 sayýlý “Afet Riski Altýndaki Alanlarýn Dönüþtürülmesi Hakkýnda Kanun” kapsamýndaki riskli alan, rezerv yapý alaný ve riskli yapýlara iliþkin uygulamalardýr. Ýkincisi, 5366 sayýlý “Yýpranan Tarihi ve Kültürel Taþýnmaz Varlýklarýn Yenilenerek Korunmasý ve Yaþatýlarak Kullanýlmasý Hakkýnda Kanun” kapsamýnda korunacak alanlarda belirlenen “yenileme alanlarý”nda yürütülen faaliyetlerdir. Üçüncüsü ise, 5393 sayýlý “Belediye Kanunu”nun 73’üncü maddesi uyarýnca belediyelerce yürütülen “kentsel dönüþüm geliþim proje alan”larýndaki faaliyetlerdir. Tüm bu uygulamalar ile kentin eskiyen kýsýmlarýnýn yenilenmesi hýz kazanýrken; kentlere yapýlan parçacýl müdahaleler artýþ göstermiþtir. Farklý kurumlar farklý kanunlar ile kentsel dönüþüm projeleri yürütülürken kentin genelinde meydana gelecek; kentin altyapýsý, görünümü, ekonomik, çevresel ve sosyal koþullarýndaki etki çoðunlukla göz ardý edilmektedir. Oysa, kentlerin marka deðerinin arttýrýlmasý ve kentsel sürdürülebilirliðin saðlanmasý için kentlerdeki yatýrým ile uygulamalarýn bütüncül bir bakýþ açýsýyla yönetilmesi gerekmektedir. Çevre, Þehircilik ve Ýlkim Deðiþikliði Bakanlýðý’nca, 2019 yýlýnda, “Kentsel Dönüþüm Strateji Belgesi Hazýrlamasýna Ýliþkin Ýlke ve Esaslar” isimli klavuz yayýnlanmýþtýr. Bu klavuz ile, Bakanlýk kentin genel çerçeveden tanýtýlmasýný, kentteki potansiyel kentsel dönüþüm alanlarýnýn tanýmlanmasýný, daha sonra bu potansiyel kentsel dönüþüm alanlarýnýn kendi içerisinde sýralanarak önceliklendirilmesini beklemektedir. Ayrýca, yine bu klavuza göre, önerilen potansiyel kentsel dönüþüm alanlarýnýn dönüþümüne iliþkin finansal ve teknik analizlere dayandýrýlarak, dönüþüm çalýþmalarýnýn nasýl yürütüleceðinin kabaca anlatýlmasý beklenmektedir. Görüldüðü üzere, merkezi yönetim “kentlerin kentsel dönüþüm strateji belgesi”nin hazýrlanmasýný isterken kentlerdeki kentsel dönüþüm müdahalelerinin bütünlük içinde ele alýnmasýný hedeflemektedir. Diðer taraftan, genellikle mevcut kullanýcýlarý olan ve mülkiyet deseni hisseli olan kentsel dönüþüm alanlarýnda hak sahipleri ile uzlaþýlmasý, yani katýlým süreçlerinin yönetilmesi çok büyük bir önem arz etmektedir. Dolayýsýyla, günümüzde yürütülen kentsel dönüþüm uygulamalarýnda; bütüncül, esnek, yere özgü, rekabetçi, katýlým ve izleme süreçleri güçlü bir planlama yaklaþýmýna ihtiyaç duyulduðu görülmektedir. Tüm bu gereksinimleri yerine getirebilecek en uygun planlama yaklaþýmý ise stratejik planlamadýr. Çünkü, stratejik planlama yaklaþýmý, sorunlarý derinlemesine analiz ederken ve çözüm üretirken bütüncül bakýþ açýsýyla ve güçlü katýlým süreçleri ile yönetilmektedir. Bu þekilde, halk ile uzlaþma oranlarýnýn artýþ göstermesi ile planlarýn benimsenmesi ve planýn uygulanabilirliði kolaylaþmaktadýr. Ayrýca, esnek çözümler üreten stratejik planlama ile kâðýt üzerindeki kararlarýn zaman içinde gözden geçirilerek revize edilmesi imkaný saðlamaktadýr. Böylelikle, ölçeði büyüyen alan bazlý kentsel dönüþüm uygulamalarý baþta olmak üzere, kentin geneline iliþkin alýnan kararlarýn kesin ve deðiþtirilemez kararlar yerine ihtiyaçlara hýzla cevap verebilen esnek kararlara dönüþmesi saðlanabilecektir. Nitekim, kentsel dönüþüm alanlarýndaki uygulama sürecinde yaþayan bir planlama anlayýþýyla, en verimli ve uygulanabilir kararlarýn alýnmasý oldukça önemlidir. Sonuç olarak bu çalýþmada, genellikle þehir merkezinde yer alan kentsel dönüþüm alanlarý yenilenirken; kentin marka deðerinin artýrýlmasý ve ekonomik, sosyal ve çevresel sürdürülebilirliðin saðlanmasýnýn stratejik planlama anlayýþý ile mümkün kýlýnabileceði deðerlendirilmiþtir.
Anahtar Kelimeler: Kentsel Dönüþüm, Stratejik Planlama, Sürdürülebilir Kentleþme
|