Yerleþimler yalnýzca fiziksel öðeleri deðil, ayný zamanda; bireysel, toplumsal ve kültürel belleði de içinde barýndýrmaktadýr. Tarihsel süreç içerisinde yaþanan deðiþimler mekanlarýn iþlevine, anlamýna kýsacasý baðlamýna etki ederek yerleþimlerin de deðiþmesine ve dönüþmesine sebep olmaktadýr. Dönüþümün sonucunda mekânsal nitelikler kimi zaman korunarak devam etmekte kimi zaman da baþkalaþarak yok olmaktadýr. Yerleþimlerin karþýlaþtýklarý bu süreci araþtýrmak; mekânsal deðiþimleri belgelemek ve insan-mekân-çevre etkileþim sistemi üzerinde yarattýðý olumlu ve olumsuz etkileri deðerlendirmek açýsýndan önemli bir deðer taþýmaktadýr.
Yerleþim yapýsýnýn deðiþimine sebep olan etkenleri tespit ederek ortaya çýkarmak ve tartýþmaya açmak ayný zamanda yaþanan dönüþümün etkilerini araþtýrmak üzere çalýþma kapsamýnda Rize ilinin Fýndýklý ilçesinde kýyý yerleþimi çalýþma alaný olarak seçilmiþtir. Ýlk önce Kevin Lynch’in kuramý vasýtasýyla yerleþimin algýlanmasýný ve okunmasýný saðlayan; “bölgeler, sýnýrlar, yollar, düðüm noktalarý ve iþaret öðelerinden” oluþan imaj öðeleri tespit edilmeye çalýþýlmýþtýr. Bu analizi desteklemek amacýyla yöre halký ile sözlü görüþmeler gerçekleþtirilmiþtir. Analiz sonucunda imaj öðelerinin yoðun olarak bulunduðu alan tespit edilmiþ ve bu alandaki; iskele, cami, otel, eski park ve çarþý merkezi mekanlarý; geçmiþ ve günümüzdeki anlamlarý, kullanýcý-mekân iliþkisindeki deðiþim ve yerleþim dokusu ile iliþkileri baðlamýnda incelenmiþtir.
Ýnsanlarýn ve yapýlarýn deðiþen yerleþimle iliþkilerinin araþtýrýlmasýnýn amaçlandýðý bu çalýþmada imaj öðelerinin yerleþimin belleðindeki yeri ve yerleþimi etkileyen faktörlerin yerleþim dokusunda ve kimliðinde meydana getirdiði deðiþimler tartýþýlmýþ ve elde edilen sonuçlara çalýþma içerisinde yer verilmiþtir.
Bu bildiri, Yýldýz Teknik Üniversitesi Mimarlýk Anabilim Dalý, Bina Araþtýrma ve Planlama programýnda hazýrlanmakta olan yerleþim yapýsýnýn deðiþimi ve mekânsal etkilerini konu edinen doktora tez çalýþmasýndan üretilmiþtir.
Anahtar Kelimeler: Kentsel Deðiþim, Mekansal Deðiþim, Kevin Lynch Analizi, Doðu Karadeniz Bölgesi.
|
