1920'li yýllarda, modern mimarlýðýn özünü oluþturan ve birlik kaynaðý olarak addedilen program nosyonu, öncesinde, bilimin tarihsel geliþim sürecinde doða bilimlerine ve matematiðe dayalý olarak üretilen metaforlar sonucu rasyonalist mimarlýk anlayýþý temelinde ele alýnmýþtýr. Modern hareketin kendisini seyreden sonraki on yýllar boyunca ise program kavramýný, mimarlýk tarihi içinde konumlandýrmaya yönelik büyük ölçekli deðiþimleri inceleyen çalýþmalar yapýlmýþtýr. Bu dinamik süreçte program, tasarým alanýndaki teori ve araþtýrmalarda çok geniþ bir yelpazede tanýmlanmýþ ve tanýmlandýðý her pozisyondan birbirlerini zýtlayacak kadar uç noktalara varabilen çeþitli anlamlara karþýlýk gelmiþtir. Mimari programýn ne olduðuna dair tüm bu çoklu temsillerde, mimarlýðýn "fonksiyon", "iþlev", "kullaným", "etkinlik" ya da "olaylar" denilen noktalarýnýn yeniden sorgulanmasý günümüzde temel öneme sahiptir. Tasarým etkinliði aracýlýðýyla, kavramdan tasarýma geçiþte, program nosyonunun içeriðini geniþletmeye çalýþan güncel alternatif yorumlar, geleneksel program anlayýþý karþýsýnda, kolektif yaþam ile bütünleþen ve her an yeniden kurulabilen dinamik bir mimarlýk pratiði geliþtirmede kritik bir dönüm noktasý olmaktadýr. Bu çalýþmada, belirli bir ön varsayým ve ön kabulle kurgulanan programýn, güncel taleplere ve gerekliliklere tasarlandýðý ideallik içinden cevap veremez hale gelme sorunsalý üzerine odaklanýlmýþtýr. Çalýþmanýn amacý ise günümüzde mekanlarýn yalnýzca iþlevsel baðlantý gerekleri doðrultusunda bir araya getirilerek oluþturulmamasýndan hareketle, tasarlanan program ile yaþanan program arasýndaki kopukluðu ele almaktýr. Bu baðlamda, mimari programýn evrimsel dönüþümü üzerine analitik bir bakýþ açýsý geliþtirmek için kavramýn soy çizgisinde öne çýkan kýrýlma noktalarýný irdelemek birincil tartýþmayý oluþturmaktadýr. Günümüze yaklaþtýkça program nosyonunun yorumlanmasýnda gelinen son noktada ise mimarlýðý tasarým koþullarýyla deðil, toplumsal koþullarýn tasarýmý ile ilgili kýlan Bernard Tschumi'nin kavramsal ve yapýsal çalýþmalarýný analiz etmek ikincil tartýþmayý oluþturmaktadýr. Soy çizgisi kapsamýnda irdelenen mevcut literatür çalýþmalarýndaki program ve türevleri kavramlarýnýn nerede ve ne þekilde kullanýldýðý ile ilgili perspektif sunmak için içerik analizi ve karþýlaþtýrmalý analiz yöntemleri kullanýlmaktadýr. Tschumi'nin interdisipliner, eleþtirel ve holistik yaklaþýmla yaptýðý program açýlýmlarý ise metinsel ve yapýsal çalýþmalarý üzerinden çözümlenmektedir. Programa yönelik ana ve alt tartýþmalarýn çözümlenmesi kapsamýnda, program kavramýnýn kýsýtlýlýklarýný ve potansiyellerini yeniden sorgulamak, kentte yeni mekansallaþmalara ve programatik çeþitliliklere olanak saðlayan koþularý da beraberinde getirecektir.
Anahtar Kelimeler: Program, Mimari program, Bernard Tschumi, Olay mimarlýk, Olay kent
|
