Dokuma, tarih öncesi dönemlerden beri kültürlerle birlikte var olan ve sürekli geliþim gösteren bir sanattýr. Toplumlarýn geliþim, kültür, inanç, gelenek, yaþam tarzý, duygu ve düþüncelerini yansýtýrlar. Dokumalarda kullanýlan bitkisel, hayvansal motifler, semboller, gökyüzü ile ilgili motifler ve yazýlar, bugün bizim için kültürleri anlatan vesikalardýr.
Çalýþmanýn konusunu Doðu Karadeniz Bölgesi’nde günlük hayatta bölge insanýnýn ihtiyaçlarýný karþýlamak üzere kullanýlan ve geleneksel el sanatlarýndan olan dokumalar oluþturmaktadýr. Bölgede yapýlan alan araþtýrmalarýnda tespit edilen havlý, havsýz kirkitli dokumalar ve kumaþ dokumalar kullaným amacý, malzeme, renk, dokuma tekniði, kompozisyon özellikleri açýsýndan incelenmiþtir. Alan araþtýrmalarý için yapýlan seyahatler Artvin, Bayburt, Giresun, Gümüþhane, Rize ve Trabzon’un dokuma yapýlan merkez ilçe ve köylerine gerçekleþtirilmiþ, tespit edilen dokumalar incelenmiþtir. Yapýlan alan araþtýrmasý sonucunda bölgede geleneksel dokumalarýn geçmiþten günümüze kadar devam ettiði, ancak teknolojinin getirdiði yenilikler karþýsýnda daha az dokunduðu görülmektedir.
Artvin ve Bayburt’ta havlý, havsýz kirkitli dokuma ve kumaþ dokumalar, Giresun, Gümüþhane, Rize ve Trabzon’da ise havsýz kirkitli dokumalarla kumaþ dokumalarýn yapýldýðý tespit edilmiþtir. Havlý ve havsýz kirkitli dokumalarda yün ve pamuk ipliði, kumaþ dokumalarda kenevir, pamuk, yün ve az miktarda ipeðin kullanýldýðý görülmektedir. Yün ipliklerde erken tarihli örneklerde doðal boyalar bulunurken son dönemde yapýlan dokumalarda kimyasal boyalarla boyalý ipliklerin kullanýldýðý yöre insaný tarafýndan ifade edilmiþtir. Dokumalarda kamçýlý, germe, sarma ve þal tezgâhý adý verilen tezgahlardan faydalanýlmaktadýr.
Bölgede yapýlan çalýþma sonunda Artvin ve Bayburt’ta tespit edilen halý ve kirkitli havsýz dokumalarda daha fazla motif ve kompozisyon zenginliðinin olduðu gözlenmiþtir. Dokuma tekniði olarak kumaþlarda genellikle bezayaðý dokumanýn kullanýldýðý, desenlerinin genellikle kumaþ tezgâh üzerindeyken yapýldýðý görülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Dokumacýlýk, Kirkitli dokumalar, Mekikli dokumalar, Malzeme, Teknik, Kompozisyon, Motif
|
