Keywords:

Günümüzde geliştirilen yeni teknolojilerle dayanımı yüksek hafif çelikler üretilmekte, böylece soğukta şekil verilmiş çelik elemanların kullanım alanları daha da genişlemektedir. Soğukta şekillendirilmiş çelik elemanlar, et kalınlıkları hadde profillere göre çok küçük olan, kullanım alanları ülkemizde de gittikçe yaygınlaşan hafif çelik yapı elemanlarıdır. Soğukta şekil verilmiş elemanlar ülkemizde birçok alanda kullanılmalarına rağmen direkt olarak ulusal bir yönetmeliği bulunmamaktadır. Bu çalışmada, Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (TBDY) 2018’in atıfta bulunduğu AISI S100-16 Ek-1 standardındaki dizayn esasları kullanılmaktadır. Çalışmadaki profillerin eksenel basınç dayanımları hesaplanırken AISI S100-16 standardı, yük kombinasyonları için “Yük ve Dayanım Katsayıları ile Tasarım” (YKDT) yöntemi kullanılmıştır. Soğukta şekil verilmiş çelik yapı elemanının sürekli desteklendiği ve elemanın burkulma davranışı ile sınır durumuna ulaşmadığı ve elemanın akma sınır durumunun etkili olduğu kesitlerde; elemanın enkesit alanı arttıkça dayanımının arttığı gözlenmiştir. Elemanın enkesit alanı profilin üretildiği plakanın et kalınlığı ile sağlanmaktadır. Kritik burkulma yükü belirlenirken; eğilmeli burkulma, burulmalı burkulma, yerel burkulma ve çarpılmalı burkulmadan elde edilen karakteristik basınç kuvveti dayanımından en düşük olan değer, elemanın dayanımını belirlemektedir. Bu yüzden çalışmada; farklı en kesite sahip soğukta şekil verilmiş Z geometrili elemanın, farklı sınır durumlarındaki burkulma davranışı ayrı ayrı tahkik edilmiştir. Bu çalışmada, hafif çelik yapılarda yaygın şekilde kullanılan farklı kesit boyutlarına sahip 34 adet soğukta şekillendirilmiş Z geometriye sahip profilin eksenel basınç dayanım değerleri bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler: Z Profil, Hafif Çelik Yapı, Eksenel Basınç Dayanımı