Türkiye’de 1963 yýlýndan bugüne kadar toplam 11 kalkýnma planý hazýrlanmýþtýr. Kalkýnma planlarý, Ülkenin sosyo-ekonomik açýdan geliþmesini saðlamak amacýyla ekonomik, sektörel, sosyal ve kültürel alanda politika ve hedefler belirlemektedir. Beþ yýlda bir hazýrlanan bu planlar, Türk planlama siteminin en üst ölçekli planý olup mevcut durumu ortaya koymanýn yaný sýra ulusal politikalar geliþtirilmekte ve belirlediði strateji ve hedeflerle alt ölçekli planlama çalýþmalarýna yol göstermektedir. Dolayýsýyla planlarda öngörülen ulusal ve bölgesel projelerin, yatýrým teþviklerinin ve üretim alanlarýnýn mekâný dönüþtürmesi beklenmektedir. Planlardan beklenen bir diðer konu ise Dünyada planlamaya yaklaþýmda yaþanan olumlu geliþmeleri ve öne çýkan kavram ve deðerleri içermesi ve bu kapsamda kararlar almasýdýr.
Ancak Türkiye’nin üst ölçekli ilk planý olan kalkýnma planlarý uygulanamamaktadýr. Çünkü kalkýnma planlarý, plan dönemi sonunda amaçlarýnýn büyük bir kýsmýna ulaþamamaktadýr. Her bir plan, kendisinden bir önceki planýn amaçlarýna ulaþamadýðý ancak kendisinin ulaþacaðý iddiasýyla baþlamaktadýr. Dolayýsýyla kalkýnma planlarýnýn gerçekliðe dönüþebilmesini engelleyen sorun alanlarýný çözmek gerekmektedir. Bu kapsamda çalýþma, her bir kalkýnma planýnda bahsedilen kavram ve tanýmlamalarý; hedefi belirlenen sektörleri ve ayrýntýlý iþlenen sektörlerin deðiþimini; hedeflenen projelerin mekânsal düzeydeki karþýlýðý olup olmadýðýný; planda önerilen kurum ve yasalarý ve bu kurum ve yasalarýn oluþturulup oluþturulmadýðýný ve sürekliliðinin saðlanýp saðlanamadýðýný incelemiþtir. Bu sayede çalýþma, Türk planlama sisteminin üst ölçekli planý olarak günümüze kadar uygulanan on kalkýnma planý ile yakýn tarihte uygulamaya geçen on birinci kalkýnma planýný planlamanýn sürekliliði kapsamýnda deðerlendirmiþtir. Çalýþma, on bir kalkýnma planýný planlama hiyerarþisi kapsamýnda deðerlendiren bir arþiv çalýþmasý olmasýnýn yaný sýra kalkýnma planlarýnýn birer rapor olmak yerine mekânsal karþýlýðý olan üst ölçekli eylem planlarý olabilmesi konusunda öneriler getirerek planlama literatürüne katký koymaktadýr.
Anahtar Kelimeler: kalkýnma planlarý, planlama sýnýrlarý, þehir planlama
|
