Kentler, farklý coðrafi, ekonomik, sosyal, toplumsal ve siyasi koþullar çerçevesinde þekillenirken sürekli bir deðiþim ve dönüþüm geçirmektedir. Bununla birlikte günümüzde eðitim, iþ ve saðlýk olanaklarýnýn daha fazla olduðu pek çok kent hýzlý nüfus artýþýna baðlý kentleþme sorunlarý yaþamaktadýr. Osmanlý Ýmparatorluðunun ilk baþkenti olan Bursa, geçmiþten beri coðrafi konumu, tarihi, doðal, kültürel ve ekonomik deðerleri ile önemli bir kent olmuþtur. Ancak 1960 sonrasý Bursa’ya yapýlan sanayi yatýrýmlarý, kente olan göçü tetiklemiþ, hýzlý nüfus artýþý sonucu yapýlan planlama çalýþmalarý yetersiz kalmýþ ve kentin farklý kesimlerinde yasal olmayan konut alanlarý ortaya çýkmýþtýr. Bu çalýþmanýn amacý, öncelikle Osmanlý döneminden Cumhuriyet dönemine Bursa kent makroformunda yaþanan deðiþimleri haritalar üzerinden tanýmlamak, 20. yüzyýldan itibaren ise yapýlan planlama çalýþmalarý ile kent makroformunda yaþanan deðiþimleri karþýlaþtýrarak, planlarýn neden uygulanamadýðýný tartýþmaktýr. Çalýþmada literatür araþtýrmasý, arþiv taramasý, haritalar, planlar, hava fotoðraflarý ve uydu görüntülerinin incelenmesi ile morfolojik bir analiz yapýlmýþtýr. Çalýþmanýn sonucunda Bursa kent merkezinin oluþumunun 16. yüzyýlda büyük ölçüde tamamlandýðý görülmüþ; bölgedeki önemli mekânsal ve iþlevsel deðiþikliklerin ise doðal afetlere ek olarak 19. yüzyýlda baþlayan batýlýlaþma ve erken sanayileþmeyle biçimlendiði tespit edilmiþtir. 20. yüzyýlýn ortalarýnda baþlayan ve hala devam eden hýzlý sanayileþme ve kentleþme sürecinde ise kentin eteklerinde yeni alt merkezler, konut ve sanayi alanlarý ortaya çýkmýþ, kent makroformunun kontrolsüz bir þekilde geniþlediði ve planlama çalýþmalarýnýn yetersiz kaldýðý tespit edilmiþtir. Bu baðlamda yapýlan çalýþmanýn geçmiþteki hatalarý tekrarlamamak adýna planlamayla ilgili kurumlara ve yapýmý devam eden 2040 yýlý 1/100000 Bursa Çevre Düzeni Planlama çalýþmalarýna katký koyacaðý düþünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Bursa, Kent makroformu, Planlama, Morfolojik analiz
|
