‘Diðer bütün kentler ölümlüdür, ama Ýstanbul, sanýrým, insanlar var oldukça yaþayacaktýr’ Fransýz doða tarihçisi Petrus Gyllius’un Ýstanbul kenti izlenimleri kendisinde hayranlýk yaratmýþtýr. Tarihsel süreçte Ýstanbul birçok medeniyete ev sahipliði yapmýþtýr. Kentin kültürel ve tarihi zenginliklerinin bir araya gelmesi, kentin çok katmanlý kýyý belleðini yaratmasýnda önemli bir etkendir. Kent ve kýyý mekâný iç içe geçen iliþki sisteminden oluþmaktadýr. Bu birliktelik, kýyý belleðine eklemlenen mekânlar ile farklý medeniyetlerin kültürlerini kýyý mekânýna entegresiyle çeþitlenmiþtir. ‘Kýyýda Olmak, Kýyýda Yaþamak’ toplumun su ile kurduðu güçlü baðýn yansýmasýdýr. Bu baðlamda, Ýstanbul kentinin tarihi kýyý belleðinin mekânsal izlerinin görünürlüðü Yenikapý örneði özelinde tartýþýlmaktadýr. Yenikapý’nýn devingen coðrafi morfolojisi kýyý belleðine eklemlenen mekânlarý yaratmýþtýr. Doðal koy kimliðiyle baþlayan süreci Geç Antik Bizans döneminde Theodosius Limaný, Lykos deresinin toprak ve çakýllarý taþýmasýyla Vlanga bostan kullanýmýna evrilmiþtir. Osmanlý döneminde ise insan eliyle fiziksel müdahaleyle farklý ölçekte kýyý mekânlarýn eklemlenmesiyle kýyý kullanýmý deðiþmiþtir. Uygulanan sert fiziksel müdahaleler sonucunda kýyý belleðinde yýrtýklar oluþmuþtur. Hegemonik aktörlerin kent mekanizmasý üzerinde hakimiyetin artmasýyla mekânsal yýrtýklar geniþleyerek katmanlarýn yok oluþuna ve bu eðilimde zamanla toplumsal Amneziyi yaratmada öncülük taþýmýþtýr. Çalýþma Kapsamýnda, Ýstanbul tarihi yarýmada Yenikapý kýyý belleðine amnezi etkisi yaratan bellek yýrtýklarý 1918 Necip Bey Haritasý, 1950, 2015 yýllarý incelenerek, kýyý çizgisinin mekânsal, fiziksel ve sosyal deðiþimi tartýþýlmaktadýr.
Anahtar Kelimeler: Kýyý Belleði, Amnezi, Hegemonik Aktörler, Vlanga Bostaný, Yenikapý
|
