Mukarnas, Anadolu Selçuklu Devleti Döneminden Osmanlý Devleti Dönemine kadar materyal, tasarým ve dayanýklýlýk baðlamýnda geliþim gösteren örneklere sahip bir mimari öðe olarak pek çok yapýda uygulanmýþtýr. Cumhuriyet Dönemi ve sonrasýnda Ulusal mimarlýk akýmlarý ile geleneksel mimari öðeleri benimsenmeye çalýþýlsa da modernizmin etkisiyle mimarlýk anlayýþý büyük ölçüde deðiþmiþ, mukarnas gibi pek çok zanaatin uygulamalarý azalmýþtýr. Son dönemlerde mimari yapýlarda görülen Selçuklu- Osmanlý mimarisi yaklaþýmlarý ile yapýlarýn taçkapý, mihrap ve pandantif öðelerinde mukarnas uygulamalarýnýn kullanýmýnýn arttýðý fakat pek çoðunun özgün tasarýmlardan ziyade Selçuklu ve Osmanlý Dönemi mukarnas öðesi tasarýmlarýnýn bilgiye dayalý olmadan, tasarým süreci anlaþýlmamýþ taklitlerle deforme edilerek kopyalandýðý sistemler olduðu dikkat çekmektedir. Öte yandan Selçuklu-Osmanlý Dönemi tarihi yapýlarýnýn taçkapý mukarnas örtülerinde bakýmsýzlýk kaynaklý deformasyonlarýn olduðu, yanlýþ müdahale ve onarýmlar sonucu mukarnas birimlerinin özgün deðerini yitirmiþ ve karakteristik özelliklerini kaybetmiþ birimler haline dönüþtüðü gözlenmiþtir. Koruma ve onarým sürecinde yapýlan bu müdahalelerde en büyük problemin tasarým aþamasýnda, tasarým sürecinin temelini oluþturan mukarnas izdüþüm planlarýnda yer alan geometrik kurgu tasarýmýnýn göz önünde bulundurulmadan, kompozisyonu devam ettireceði düþüncesiyle uydurulmuþ biçimde verilen form kararlarý sebepli olduðu sonucuna varýlmýþtýr. Geometrik kurgusu doðru çözümlenmiþ olmasýna raðmen biçimsel bozukluklarýn mevcut bulunduðu mukarnas onarým örneklerindeki sorunlarýn ise iþçilik-nitelik gözlenmiþtir. Bilgi ve tecrübe eksikliði, yanlýþ analiz ve ölçümler, tasarýmýn estetik açýdan yozlaþtýðý örneklere dönüþmüþtür. Bu bildiride hem tarihi yapýlar hem de güncel uygulamalarda yer alan mukarnas öðelerinin tasarým ve yapým sürecinde oluþan uygulama sorunlarý tespit edilerek deðerlendirilmiþtir.
Anahtar Kelimeler: mukarnas, geometrik bezeme, onarým sorunlarý, mukarnas güncel uygulamalarý
|
