Ýnsanýn yaþam süresi boyunca fiziksel, sosyal, kültürel ve biliþsel bakýmdan ihtiyaçlarý deðiþmekte ve buna baðlý olarak çevre ve mekânla kurduðu iliþki de farklýlaþmaktadýr. Günümüzde bu iliþkiye engelsiz kent baðlamýnda yaklaþýldýðýnda, insanýn deðiþen ihtiyaçlarýnýn, yayanýn mekânsal algý süreçlerinden baðýmsýz düþünülemeyeceði önemli bir konu olarak ortaya çýkmaktadýr. Algý sürecinde gerek mekâna gerekse kullanýcýnýn özelliklerine baðlý olarak farklýlaþan uyaranlar duyular yardýmýyla kavranmakta ve oluþan mekânsal algý sonucunda mekânsal davranýþ gerçekleþmektedir. Dolayýsýyla yayanýn deneyim ve davranýþlarý, fizik mekâna ve algýlama faktörlerine göre þekillenmektedir. Bu sebeple daha eriþilebilir ve engelsiz kentler için; farklý özelliklere (fiziksel, duyusal ve mental/zihinsel) sahip, farklý amaçlarla ve farklý hýzlarda hareket eden yayalarýn kent mekânýný nasýl algýladýklarý, ihtiyaçlarý ve bu kapsamda karþýlaþýlan engellerin tanýmlanmasý büyük önem kazanmaktadýr. Ortaya konulan bu çerçevede çalýþmanýn amacý; yayanýn hareketinin önündeki engellerin temeline odaklanarak mekân algýlama faktörlerini engelsiz kent tasarýmý bakýþ açýsý ile deðerlendirmektir. Çalýþmada evrensel tasarým ve engelsiz kent kavramlarý baðlamýnda yaya tipleri ve kapsadýðý alt gruplar, mekân algýsýný etkileyen faktörler kapsamýnda ele alýnmaktadýr. Çalýþma ile yayanýn mekâný algýlamadaki duyu (yeti yitimi) ve kabiliyet kýsýtlarýnýn engele dönüþmesi ancak, yayanýn algý faktörlerinin engelsiz kent tasarýmý ile birlikte etkileþimli bir þekilde ele alýnýrsa önlenebilir. Bunun önemi; kanun ve kurallarý belirleyenler, merkezi ve yerel yönetimler, mekân tasarýmcýlarý ve uygulayýcýlar tarafýndan anlaþýldýðý durumda eriþilebilirlik ve koþullarýnýn iyileþtirilmesi saðlanabilecektir.
Anahtar Kelimeler: Yaya, Mekân, Evrensel Tasarým, Engelsiz Kent, Mekân Algýsý
|