Türkiye kamuoyunda camiler üzerinden yapýlan tartýþmalarýn çoðunluðu camilerin sayýlarý ve nitelikleri üzerinden biçimlenmektedir. Bu çalýþma da Türkiye’deki cami tartýþmalarýna Van kentinde yer alan camiler üzerinden katýlmaktadýr. Çalýþma kapsamýnda, Van kent merkezinde yer alan camilerin analitik bir deðerlendirilmesi yapýlmaktadýr. Ýl Müftülüðü arþivinde yapýlan incelemede Van camileri kabaca sýnýflandýrýldýðýnda iki kategoriden sözedilebilir. Birincisi ‘görünür olan’ olarak nitelendirilebilecek camilerdir. Özellikle Van eski yerleþiminde yer alan Selçuklu ve Osmanlý Dönemi camileri ile 1950 sonrasý inþa edilen ve sonraki yýllarda da kýsmen de olsa fiziksel olarak ayný ‘büyüklükte’ inþalarýna devam edilen camileridir. Ýkincisi ise; ‘görünür olmayan’ olarak deðerlendirilen; ama bizatihi birinci gruptaki camiler gibi iþlevlere sahip olan ve aslýnda Van camileri arasýnda sayýlarý azýmsanmayacak kadar çok olan ‘bina altý, iþ yeri ve pasaj camileri/mescitleri’dir. Çalýþma bu iki kategori üzerinden ayný/farklý tarihlerde inþa edilen Van eski yerleþimindeki tarihi camiler ile Van mevcut yerleþimindeki camileri ‘farklar’ ve ‘benzerlikler’ kavramlarý üzerinden deðerlendirme amacýndadýr. Çalýþmanýn yöntemi 2013-2015 tarihleri arasýnda Van Ýl Müftülüðü Arþivi’nde ve yerinde yapýlan gözlemlere dayalý tespitlerdir. Çalýþma sonucunda Van kentinde ‘görünür olan’ camiler ile ‘görünür olmayan’ camiler üzerinden Türkiye’de camilerin niteliðine yönelik eleþtirilerin anlaþýlmasý beklenmektedir. Van kenti eski yerleþiminde Osmanlý 16. yüzyýl klasik cami formunda inþa edilen camilerle karþýlaþýlýrken, Cumhuriyet’in ilk yýllarýndan günümüze bir yandan bu klasik formun izlerini büyük oranda taþýyan camiler inþa edilmekte bir yandan da bina altý/iþ yeri ve pasajlarda gündelik ibadet ihtiyacýný karþýlayacak cami/mescitler inþa edilmektedir. Bu doðrultuda bütün bu cami/mescitlerin her birinin kendine özgü yapýsal özellikleri, içinde konumlandýklarý siyasal toplumsal çevre ve gündelik yaþamda somut birer varlýk olarak kabul edilmeleri büyük önem taþýmaktadýr.
Anahtar Kelimeler: Van, Cami, Mescit, Tarih, Yeraltý Camileri,
|
