Kentler birçok farklý boyutu bulunan olgulardýr ve bu olgular sosyal, kültürel ve fiziksel boyutlarýyla tarih boyunca deðiþime uðrayarak kentleri de etkilemiþ ve kentlerin deðiþmesine ve geliþmesine sebep olmuþtur. Kentlerin deðiþim ve geliþim sürecini etkileyen en önemli kavramlardan birisi olan Sanayi Devrimi ve onun etkisiyle ortaya çýkmýþ olan kentsel dönüþüm, zaman içerisinde eskiyen, iþlevini yitiren kent yapýlarýnýn yenilenmesini saðlamaktadýr. Kentsel dönüþüm kentleri sadece fiziksel boyutta deðiþtirmemiþtir. Kent kimliklerini, kentlerin kullaným deðerlerini, kent kullaným haklarýný da etkilemiþtir. Kentsel dönüþümün kentler üzerindeki olumlu yanlarýnýn yanýnda, kitlelerin yaþamlarýna, çevrelerine ve haklarýna getirmiþ olduðu olumsuzluklar da kentleri deðiþtirmektedir. Rant saðlamak amacýyla yapýlan yenileme çalýþmalarý, özgünlükten uzak yapýlaþmalar, kentlerin tek tipleþtirilmesi, sosyal ve kültürel deðerlerin yitirilmesi, yaþam þekillerinin deðiþtirilmesi, hayatlarýna ve haklarýna müdahale edilmesinin sonucu olarak kentlerde fiziksel, sosyal, ekonomik anlamlarda sorunlar yaþanmasýna sebep olmaktadýr. Sürecin dýþýnda býrakýlan kentliler, kentleþmenin olumsuz sonuçlarý doðrultusunda geliþen sorunlarý çözebilmek amacýyla bireysel ya da kitlesel eylem hareketlerinde bulunabilmektedirler. Kiþiler, kent hakký ile, kentsel dönüþümün kiþisel haklarý üzerindeki olumsuz etkilerine karþý mücadele edebilmektedir. Kent hakký kavramý Henri Lefebvre ile literatüre girmiþ ve kentlilerin kent üretimine, kentte üretilen hizmet ve ürünlere eþit þekilde eriþip, kullanýp, yararlanabilmesi hakký olarak tanýmlanmýþtýr. Bu baðlamda, Lefebvre’nin kente ve kent hakkýna yönelik yaklaþýmý çalýþmanýn ana dayanak unsuru olarak belirlenmiþtir. Çalýþma ile, kentsel dönüþümün kent hakký kavramý ýþýðýnda kentlilerin yaþamlarý üzerindeki olumsuz yönleri ele alýnarak, kent hakkýnýn gerçekleþtirilmesi ve kent hakký mücadele pratiklerinin kentsel dönüþüm süreçlerindeki yerinin belirlenmesi amaçlanmaktadýr.
Anahtar Kelimeler: Kentsel Dönüþüm, Kent Hakký, Kent, Kent Kimliði
|
