Anadolu topraklarýnda Selçuklularla beraber gün ýþýðýna çýkmaya baþlayan stereotomiya tekniði, bir kesme taþ sanatý ve bilimi olarak tanýmlanabilir. Derin bir geometri bilgisine dayanan bu teknik, özellikle karmaþýk yapýdaki duvarlarýn, kemerlerin, tonozlarýn, sütun baþlýklarýnýn, veya taþ iþçiliðinde herhangi bir mimari figürü oluþturan parçalarýn her birinin þeklini önceden öngörerek, yapým sürecini temsil etmeye izin verir. Bu nedenle stereotomiya, basit bir kesme taþ iþlemiyle ilgilenmez, ancak taþta mimari yapýsal elemanlarý tasarlamak için kodlanmýþ geometrik prosedürleri içerir. Burada araþtýrmanýn amacý olarak, Türkiye’de gün ýþýðýna çýkmamýþ olan bu tekniðe, Mardin Melik Mahmud Camisi’nin giriþinde yer alan, yedi kenarlý tonoz üzerinden ýþýk tutularak, yapým prosedürü incelenmiþtir. Tonozu geometrik kuruluþ kodlarýna ayýrarak, kesme taþ yataklarýnýn nasýl elde edildiði üzerine bir hipotez ortaya atýlmýþtýr. Bu hipotez sadece, Melik Mahmud Camisi’nin giriþinde yer alan kenar tonozun geometrik kodlarýný tanýmlamakla yetinmez. Ayný zamanda benzer kodlarý, yine ayný þehirde ve ayný yüzyýlda ait olan yapýlardan, Kasýmiye Medresesi ve Zinciriye Medresesi’nde yer alan benzer tonozlar için de benzer sonuçlarý verebilir. Büyüleyici çalýþma nesneleri olan bu tonozlar, sadece estetiði etkilemekle kalmaz, ayný zamanda yapýsal sisteminde temel bir öðesidir. Sonuç olarak burada uygulanan geometrik yöntemler, tasarým ve inþaatýn farklý aþamalarý için yürütülen deneysel çalýþmalar, araþtýrmadan restorasyon uygulamasýna kadar uzanan bir temel bilgi aktarýmý da saðlar.
Anahtar Kelimeler: Stereotomiya, Kenar Tonoz, Melik Mahmud Cami, Mardin, Kasýmiye Medresesi, Zinciriye Medresesi
|
