Kentlerde istihdam ve hizmet imkânlarýnýn artmasý ile göçün neden olduðu hýzlý nüfus artýþý ve kentleþme; toplu taþýma sistemi – arazi kullaným iliþkisi tesis edilemeden geniþ alanlara yayýlmayý, otomobil ve servis araçlarýna baðýmlýlýðýn artmasýný, buna baðlý olarak da trafik yoðunluðu, eriþilebilirlik, çevre kirliliði gibi kentlerde yaþam kalitesini olumsuz etkileyen birçok sorunu beraberinde getirmektedir. Kentlerde büyümenin yarattýðý, ulaþým ve hareketlilik kaynaklý bu sorunlara çözüm önerilerinden biri olarak literatürde ilk kez Calthorpe (1993) tarafýndan “Transit Oriented Development (TOD)” - “Toplu Taþýma Odaklý Geliþme” yaklaþýmý gündeme gelmiþ ve süreç içinde Dünya’nýn çeþitli kentlerinde pratiðe yansýmýþtýr. TOD; kompakt bir geliþim modeli olarak, hýzlý toplu taþýma sistemlerine ait istasyon/durak, arazi kullaným, nüfus ve yapý yoðunluklarýnýn eþgüdümlü geliþtirilmesi fikrine dayanan ve farklý boyutlarýyla sürdürülebilir kentsel çevrelerin inþasýný hedefleyen bir planlama-tasarým yaklaþýmýdýr (Calthorpe, 1993; Lyu ve Bertolini, 2016).
TOD yaklaþýmýnýn geliþimine paralel olarak; hýzlý toplu taþýma odaklarý çevrelerinin planlanmasý ve tasarlanmasý gerekliliði, TOD modellerinin geliþtirilmesini saðlamýþtýr. Bu kapsamda çalýþmanýn amacý; TOD yaklaþýmýnýn teorik altyapýsýnýn ortaya konulmasý ve literatürde farklý geliþim modellerinin irdelenmesi þeklinde belirlenmiþtir. Çalýþmada, öncelikle TOD kavramýnýn ortaya çýkýþý, ele alýnýþ biçimi, amaç ve hedefleri araþtýrýlmakta, ardýndan TOD geliþiminde temel tasarým parametreleri ve modelleri farklý örnekler baðlamýnda ortaya konulmaktadýr. Bu çalýþma sonucunda, son yýllarda Türkiye’de de önemi giderek anlaþýlmaya baþlanan TOD yaklaþýmý ve modelleri hakkýnda bilgi saðlanmasý ve konunun tartýþmaya açýlmasý hedeflenmektedir.
Anahtar Kelimeler: Toplu Taþýma Odaklý Geliþme (TOD), TOD Modelleri, TOD Tasarýmý
|
