Osmanlý Devleti’nin küllerinden doðan Türkiye Cumhuriyeti, hýzlý bir ekonomik, politik ve sosyo-kültürel kalkýnmayý hedeflemiþtir. Bu baðlamda; mimari ve mekânsal yenilikler de bu kapsamda deðerlendirilebilir. Ülkenin baþkenti ve diðer bölgelerinin yaný sýra, Anadolu’da da birçok yer, birçok kasaba ve kent, kalkýnma stratejisi doðrultusunda önemle ele alýnýp kurgulanmýþtýr. Bu hedefle gerçekleþtirilen sanayi yapýlarý bulunduklarý bölgeye ve kente olduðu kadar yurdun tümüne katkýda bulunmuþtur. Bu baðlamda; Gaziantep’in Nizip ilçesinde bulunan Ülfet Gýda ve Sabun Sanayii A.Þ. tesisi, 1955’te bölgede yapýlan büyük bir kompleks tesistir. Erken Cumhuriyet Dönemi sanayi yapýlarýnýn yer seçim kriterleri, bu tesisin yer seçiminde de geçerlidir: Hammaddeye yakýnlýk, üretimde geri kalmýþ bölgelerin kalkýndýrýlmasý gibi kriterler söz konusudur. Cumhuriyet’in üretim-ulaþým-daðýtým politikasýnýn da bu baðlamda düþünüldüðü belirtilmelidir, tesis Nizip demiryolunun hemen bitiþiðinde ve Nizip Çayý kenarýnda konumlanmaktadýr. Fabrika tesisi, baþta zeytin ve zeytinyaðý sanayi olmak üzere birçok alanda üretim yapmýþtýr. Bu büyük entegre tesisin giriþ kýsmýnda lojmanlar ve müdür konutu, mimarlýk tarihi için incelemeye deðer örneklerdendir. Bu konutlar, A müdürlük (villa), B1, B2 ve C1, C2, C3 ünitelerinden oluþmaktadýr. Konut grubu, yeþil bir doku içinde bulunmaktadýr. Sanayi tesisinin konut tasarýmlarý, ilçede modern kimlik ve modern mimari oluþumuna katký saðlamýþtýr. Cumhuriyet dönemi endüstriyel kalkýnma hamlesi doðrultusunda inþa edilen tesis ve lojmanlar kýsmý; ilçenin modernizmi anlamasýný, tanýþmasýný ve deneyimlemesine olanak saðlamýþtýr. Personel lojmanlarý, buralarda düzenlenen kýr düðünleri, eðlenceler, tesisin sosyo-kültürel hayatýna katký saðlamýþtýr. Dönemi için oldukça teknolojik sayýlabilecek 67 yýllýk bu konutlar ne yazýk ki 2022 yazýnda yýkýlmýþtýr. Mimarlýk tarihi açýsýndan bu yapý grubunun bilinmesi ve belgelenmesi önem taþýmaktadýr.
Anahtar Kelimeler: Mimarlýk Tarihi, Ülfet Gýda ve Sabun Sanayii A.Þ. tesisi, Endüstri Yapýlarý, Sosyal Konut Sitesi, Cumhuriyet Dönemi Endüstri Mirasý
|
