Anadolu topraklarında Selçuklularla beraber gün ışığına çıkmaya başlayan stereotomiya tekniği, bir kesme taş sanatı ve bilimi olarak tanımlanabilir. Derin bir geometri bilgisine dayanan bu teknik, özellikle karmaşık yapıdaki duvarların, kemerlerin, tonozların, sütun başlıklarının, veya taş işçiliğinde herhangi bir mimari figürü oluşturan parçaların her birinin şeklini önceden öngörerek, yapım sürecini temsil etmeye izin verir. Bu nedenle stereotomiya, basit bir kesme taş işlemiyle ilgilenmez, ancak taşta mimari yapısal elemanları tasarlamak için kodlanmış geometrik prosedürleri içerir. Burada araştırmanın amacı olarak, Türkiye’de gün ışığına çıkmamış olan bu tekniğe, Mardin Melik Mahmud Camisi’nin girişinde yer alan, yedi kenarlı tonoz üzerinden ışık tutularak, yapım prosedürü incelenmiştir. Tonozu geometrik kuruluş kodlarına ayırarak, kesme taş yataklarının nasıl elde edildiği üzerine bir hipotez ortaya atılmıştır. Bu hipotez sadece, Melik Mahmud Camisi’nin girişinde yer alan kenar tonozun geometrik kodlarını tanımlamakla yetinmez. Aynı zamanda benzer kodları, yine aynı şehirde ve aynı yüzyılda ait olan yapılardan, Kasımiye Medresesi ve Zinciriye Medresesi’nde yer alan benzer tonozlar için de benzer sonuçları verebilir. Büyüleyici çalışma nesneleri olan bu tonozlar, sadece estetiği etkilemekle kalmaz, aynı zamanda yapısal sisteminde temel bir öğesidir. Sonuç olarak burada uygulanan geometrik yöntemler, tasarım ve inşaatın farklı aşamaları için yürütülen deneysel çalışmalar, araştırmadan restorasyon uygulamasına kadar uzanan bir temel bilgi aktarımı da sağlar.
Anahtar Kelimeler: Stereotomiya, Kenar Tonoz, Melik Mahmud Cami, Mardin, Kasımiye Medresesi, Zinciriye Medresesi
|
